Ἡ παρουσία τοῦ Θεανθρώπου  εἶναι θεοφάνεια, ὄχι διατύπωσι ἀπόψεων. Δὲν ἔρχεται να ἐπιβάλη τὴ γνώμη Του, ἀλλά νὰ θυσιάση την ψυχή Του.  Δὲν ἔρχεται νὰ κρίνη καὶ νὰ ὑποτάξη, ἀλλὰ νὰ σώση καὶ νὰ ἐλευθερώση.  Ἔρχεται νὰ φανερώση τὴν ἄφατη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπο.

        Μὲ την παρουσία Του ἀνατέλλει φῶς παρακλήσεως, πού ἀποκαλύπτει ὅτι ἡ αἰτία καὶ ὁ τρόπος ὑπάρξεως τοῦ σύμπαντος κόσμου καὶ τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου βρίσκονται σὲ μιὰ  ἄναρχη ἀρχή, σὲ μια ἀπερινόητη Θεότητα που εἶναι κάλλος ἀμήχανον, ἀγάπη Τριαδική και μοναδική΄ ἐν Τριάδι προσώπων και μονάδι οὐσίας «διαιρέσει τὴν ἔνωσιν και ἔμπαλιν ἔχουσα».

       Καὶ ὁ Κύριος γνωρίζεται  ὡς ὁ ἀπεσταλμένος τοῦ Πατρός. «’Εκ τοῦ Θεοῦ ἐξῆλθον καὶ ἥκω’οὐδέ γαρ ἀπ’ἐμαυτοῦ ἐλήλυθα, ἀλλά ἐκεῖνος με ἀπέστειλε». Κάνει ὑπακοή στο θέλημα τοῦ Πατρός.

        Ἔρχεται νὰ μᾶς φανερώση τὀ πλήρωμα τῆς ἀληθείας ὡς κοινωνία ζωῆς και ἀγάπης. Νὰ ἐγκεντρίση τὴν ὕπαρξί μας στὸ Τριαδικό καθὼς. «Καθώς ἠγάπησέ με ὁ Πατήρ, κἀγώ ἠγάπησα ὑμᾶς’ μείνατε  ἐν τῇ ἀγάπῃ τῇ ἐμῇ». «’Εγώ εἰμι ἡ ἄμπελος, ὑμεῖς τὰ κλήματα». Ἦλθε «ἵνα ζωὴν ἔχωμεν καὶ περισσόν ἔχωμεν». Τὸ περισσὸν τῆς ζωῆς εἶναι ἡ καινή κτίσις καὶ πολιτεία τῶν ἐσχάτων.

«Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΔΟΞΗΣ» Ἀρχιμ. Βασιλείου, Προηγουμένου Ἱερᾶς Μονῆς Ἰβήρων

 

Σήμερον γεννᾶται ἐκ Παρθένου,

ὁ δρακὶ τὴν πᾶσαν ἔχων κτίσιν.

 

‘Ράκη, καθάπερ βροτός,

σπαργανοῦται

ὁ τῇ οὐσία ἀναφής.

 

Θεός ἐν φάτνῃ ἀνακλίνεται,

ὀ στερεώσας τοὺς οὐρανούς

πάλαι κατ’αρχάς.

 

Ἐκ μαζῶν γάλα τρέφεται,

ὁ ἐν τῃ ἐρήμῳ μάννα

ὀμβρήσας τῷ Λαῷ.

 

Μάγους προσκαλεῖται,

ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας.

 

Δῶρα τούτων αἴρει,

ὁ Υἱὸς τῆς Παρθένου.

 

Προσκυνοῦμεν σου τὴν Γένναν, Χριστέ.

Δεῖξον ἡμῖν καὶ τὰ θεῖα σου Θεοφάνεια.

ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ

Ἀκολουθία Ὡρῶν

 

 

 

Σήμερα γεννᾶται ἀπό την Παρθένο Μαρία, αὐτός πού συγκρατεῖ με το χέρι του ὅλη την κτίσι.

 

Με κουρέλια ἀντί για σπάργανα σάν θνητός ἄνθρωπος τυλίσσεται (ὡς Βρέφος), αὐτός πού εἶναι κατά κατά την οὐσία του ἀψηλάφητος.

 

Ὁ Θεός (ὡς Βρέφος) ἀνακλίνεται στην Φάτνη, αὐτός πού ἐστερέωσε τούς οὐρανούς την παλαιά ἐποχή κατά την αρχή τῆς δημιουργίας.

 

Με γάλα ἐκ μαστῶν (τῆς Παρθένου) τρέφεται, αὐτός ὁ ὁποῖος στην ἔρημο το μάννα σάν βροχή ἔρριξε στον Ἰσραηλιτικό λαό.

 

Τούς Μάγους προσκαλεῖ  (διά μηνύματος του ἐμφανισθέντος ἄστρου) ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας.

 

Δῶρα ἐκ τούτων δέχεται (παίρνει), ὁ Υἱός τῆς Παρθένου Μαρίας.

 

Προσκυνοῦμεν τήν γέννησί Σου, Χριστέ.

Δεῖξε σέ μᾶς καί τά ἁγια Σου Θεοφάνεια.

Π. ΚΑΛΥΒΑΣ

 

 

       

Οι μοντέρνοι ειδήμονες που βλέπουν τα Χριστούγεννα αφ’ υψηλού,  δεν παύουν παρ’ όλα αυτά να τονίζουν και να ξανατονίζουν  πόσο σημαντική είναι για τη ζωή η μόρφωση και η παιδαγωγική ψυχολογία.  Στιγμή δεν σταματούν  να επαναλαμβάνουν ότι, σύμφωνα με τους νόμους της αιτιότητας, οι πρώιμες παιδικές εντυπώσεις είναι εκείνες που διαμορφώνουν το χαρακτήρα του ανθρώπου.  Εξοργίζονται μάλιστα όταν βλέπουν την όραση ενός μικρού παιδιού να δηλητηριάζεται από τα κακόγουστα χρώματα μιας κούκλας, ή όταν το νευρικό του σύστημα ταλαιπωρείται από κάποια κακόηχη κουδουνίστρα. Ε, λοιπόν αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι μάς θεωρούν, εμάς, στενόμυαλους και φανατικούς όταν λέμε ότι, γι ’αυτούς ακριβώς τους λόγους, είναι διαφορετικό να αναθρέφεται  ἐνα  παιδί ως Χριστιανός και διαφορετικά να μεγαλώνει ως Μουσουλμάνος, Εβραίος, ή άθεος. Αλλά  αυτή η διαφορά υπάρχει και είναι ότι, μέσα από εικόνες και ιστορία, το χριστιανόπουλο διδάσκεται και αφομοιώνει από την πρώιμη ηλικία του αυτόν ακριβώς τον ασύλληπτο συνειρμικό συνδυασμό τόσο αντίθετων μεταξύ τους ιδεών. Δεν πρόκειται για μια θεολογική απλώς διαφορά. Πρόκειται για μια ψυχολογική διαφορά, η οποία παραμένει εντυπωμένη στο νου ακόμη και όταν φύγουν από τη μέση οι θεολογίες.  Είναι «ἁθεράπευτη», όπως θα έλεγαν οι μοντέρνοι ειδήμονές μας. Κάθε αγνωστικιστής ή άθεος που σαν παιδί γιόρτασε τα Χριστούγεννα, διατηρεί μέσα στο νου του, είτε του αρέσει είτε όχι, την ικανότητα να συνδυάζει συνειρμικά δύο ιδέες τις οποίες η υπόλοιπη  Ανθρωπότητα θεωρεί εντελώς ξένες μεταξύ τους : την ιδέα  ενός μωρού και την ιδέα μιας άγνωστης δύναμης που βαστάει τα αστέρια. Ο νους και η φαντασία του εξακολουθούν να συνδυάζουν  αυτές τις δύο ιδέες, ακόμη κι όταν η στεγνή λογική του δεν βλέπει για ποιο λόγο να κάνει ένα τέτοιο συνειρμό.  Η εικόνα μιας μητέρας που κρατάει στην αγκαλιά της ἐνα μωρό, θα του παραπέμπει πάντοτε σε κάποιον σωτήρα και θα συνδυάζει το τρομερό όνομα του Θεού με το έλεος και τη γλυκύτητα. Ας το προσέξουμε : αυτές οι δύο ιδέες δεν είναι από τη φύση τους αυτονόητα και αναπόφευκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους. Ούτε ο αρχαίος Έλληνας, ούτε ο Κινέζος, ούτε ο Αριστοτέλης, ούτε ο Κομφούκιος κάνουν ένα τέτοιο συνδυασμό. Όπως δεν συνδυάζονται υποχρεωτικά οι έννοιες βαρύτητα και γατάκι, έτσι δεν συνδυάζονται κατ’ ανάγκην οι έννοιες  Θεός και μωράκι. Τις συνέδεσαν μέσα στο νου μας τα Χριστούγεννα επειδή είμαστε Χριστιανοί, επειδή είμαστε ψυχολογικά Χριστιανοί, έστω και αν δεν είμαστε θεολογικά Χριστιανοί. Κοντολογίς, αυτός ο συνδυασμός μετασχημάτισε καθοριστικά την ανθρώπινη φύση. Διότι υπάρχει πραγματικά μια διαφορά  ανάμεσα στον άνθρωπο που το γνωρίζει αυτό και σε εκείνον που δεν το γνωρίζει.  Αυτή η διαφορά δεν είναι απαραιτήτως διαφορά ηθικού βάρους. Ένας Μουσουλμάνος ή ένας Εβραίος  μπορεί κάλλιστα να έχουν μεγαλύτερη ηθική ακεραιότητα από ένα Χριστιανό. Είναι όμως μια διαφορά, η οποία αφορά στο απλό και ξεκάθαρο γεγονός της διασταύρωσης δύο διαφορετικών ακτίνων φωτός,  στο συνδυασμό δύο διαφορετικών  άστρων στο δικό μας ζωδιακό χάρτη. Πρόκειται για τον συνδυασμό της παντοδυναμίας με την αδυναμία, η της θεότητας με την παιδικότητα, ο οποίος αποτελεί στ’ αλήθεια την κατακλείδα της χριστιανικής πίστης και τίποτα, ούτε  καν οι εκατομμύρια επαναλήψεις, δεν μπόρεσε να τον μετατρέψει  σε βαρετή κοινοτοπία.  Έχουμε λοιπόν  κάθε λόγο  να μιλάμε για ένα μοναδικό χαρακτηριστικό του Χριστιανισμού. Η Βηθλεέμ είναι ο τόπος στον οποίο συναντιούνται τα άκρα.

                                                                                  GILBERT KEITH CHESTERTON,The Everlasting Man, London 1925

                                                                                             Ο ΑΙΩΝΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ,  ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΩΝΑΣ , ΠΡΕΒΕΖΑ 2021

 

     

   Στην καρδιά όλων των μυθοπλασιών και των φιλοσοφιών, έκανε ξαφνικά την εμφάνισή της μια συγκλονιστική εξαίρεση τόσο βροντερή όσο και ο ήχος της Σάλπιγγας της Κρίσεως. Μόνο που το νέο το οποίο ήρθε να αναγγείλει, ήταν μια είδηση καλή, τόσο καλή που έμοιαζε απίθανο να είναι αληθινή. Ήταν η είδηση ότι εκείνος ο μυστηριώδης Πλάστης του κόσμου επισκέφθηκε τον κόσμο του αυτοπροσώπως. Η αναγγελία ότι πραγματικά, και μάλιστα σχετικά πρόσφατα, καταμεσίς του ιστορικού χρόνου, αυτό το υπέρτατο  αόρατο Ον, για το οποίο οι μυθοπλάστες σκάρωναν τις ιστορίες τους και οι σοφοί τις θεωρίες τους, ο άνθρωπος που Έπλασε τον Κόσμο, περπάτησε στον κόσμο. Αναμφίβολα, αυτό το Υπέρτατο Ον πραγματικά το υπονοούσαν ανέκαθεν  οι σπουδαιότεροι στοχαστές και οι ομορφότεροι μύθοι.  Όμως κανένας τους δεν είχε διακηρύξει ρητά κάτι παρόμοιο. Διότι είναι τελείως λάθος να πει κανείς ότι κάποιος από τους ήρωες και τους σοφούς πριν από τον Χριστό, είχε αποτολμήσει να ισχυριστεί ότι ενσάρκωνε τον μυστηριώδη εκείνο Κύριο και Δημιουργό, για τον οποίον ο κόσμος ολόκληρος έπλαθε όνειρα και φιλονικούσε.  Ποτέ κανείς τους δεν ισχυρίστηκε κάτι τέτοιο. Το περισσότερο που ισχυρίστηκαν κάποιοι θρησκευτικοί προφήτες, ήταν ότι ήταν οι μόνοι αληθινοί διάκονοι του υπέρτατου Όντος. Το περισσότερο που μπορεί να ισχυρίστηκαν κάποιοι οραματιστές, ήταν ότι οι άνθρωποι μπορούν να έρθουν σε κάποια επαφή με τη δόξα αυτού του Όντος, ή έστω κάποιων κατώτερων πνευματικών όντων. Το περισσότερο που  μπορεί να ισχυρίστηκαν κάποιοι πρωτόγονοι μύθοι, ήταν ότι ο κόσμος είναι έργο ενός Δημιουργού. Κανένας τους δεν τόλμησε ποτέ να διακηρύξει πως ο Δημιουργός έζησε αυτοπροσώπως την καθημερινότητα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και συνομίλησε με τους τελώνες και τους απλούς  υπαλλήλους σε τραπεζώματα σαν εκείνα που περιέγραφε λίγα χρόνια νωρίτερα ο Οράτιος. Και ποτέ προηγουμένως μια τόσο τολμηρή αναγγελία, η συγκλονιστικότερη που ακούσθηκε από ανθρώπινα χείλη από τον καιρό που ο άνθρωπος πρωτομίλησε, δεν είχε αποτελέσει την καρδιά και το θεμέλιο της πίστης ενός μεγάλου πολιτισμού για περισσότερα από χίλια χρόνια. Χωρίς αμφιβολία, η ίδια αυτή  αναγγελία έδωσε με τη μοναδική λαβή στους αντιπάλους της να μιλούν για παραλήρημα, πλην όμως είναι αυτή που κονιορτοποιεί ευθύς εξαρχής κάθε απόπειρα συγκριτικής θεολογίας.

       Η είδηση αυτή απλώθηκε στον κόσμο σαν άνεμος από φλεγόμενους αγγελιοφόρους, που γύριζαν τη γη διαδίδοντας το αποκαλυπτικό θαύμα της. Και δεν νομίζω ότι υπερβάλλω αν πω ότι ο άνεμος αυτός δεν έχει πάψει να φυσάει. Όμως αυτό που ο κόσμος, με τους σοφούς του και με τους εμπνευσμένους μυθοπλάστες του, δεν μπορεί να καταλάβει είναι για ποιο λόγο οι ιερείς και οι πιστοί της Εκκλησίας φέρονται σαν αγγελιοφόροι. Αγγελιοφόρος δεν είναι κάποιος που ονειρεύεται μηνύματα, ούτε κάποιος που τα φιλοσοφεί καταλεπτώς. Είναι εκείνος που δεν έχει άλλο στο νου του παρά να τα παραδώσει. Για τον αγγελιοφόρο, το μήνυμα δεν είναι κάτι το θεωρητικό, ούτε αποκύημα της φαντασίας. Είναι κάτι το εντελώς πραγματικό. Δεν θα επιχειρήσω εδώ να αποδείξω για ποιο λόγο το μήνυμα της Εκκλησίας είναι αληθινό. Θα επισημάνω μόνο ότι έτσι το έβλεπαν εκείνοι οι αγγελιοφόροι : ως γεγονός. Όλα όσα προσάπτουν στην χριστιανική Εκκλησία, ότι είναι αυταρχική, δογματική και αμετάπιστη, έχουν να κάνουν με αυτό το γεγονός. Επιτρέψτε μου να αποφύγω, όλες εκείνες τις λεπτολογίες, που κινδυνεύουν να πνίξουν την ουσία αυτής της παράξενης ιστορίας. Εκείνο που ξεχωρίζει τις θρησκείες του κόσμου, δεν είναι η ποσότητα κάποιων λεπτών αποχρώσεων μυστικισμού, ούτε ο βαθμός λογικής συνοχής των μύθων τους. Η διαχωριστική γραμμή στο θρησκευτικό πεδίο ορίζεται ανάμεσα σε εκείνους τους ανθρώπους που μεταφέρουν αυτό το μήνυμα  και σε εκείνους που δεν το έχουν ακούσει, ή δεν μπορούν ακόμα να πιστέψουν σε αυτό.

GILBERT KEITH CHESTERTON,

“The  Everlasnting Man” Πρώτη έκδοση London 1925 - «Ο ΑΙΩΝΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ» Εκδόσεις ΙΩΝΑΣ, ΠΡΕΒΕΖΑ 2021 

 

Κοντάκιον

Ἡ Παρθένος σήμερον,

τόν προαιώνιον Λόγον,

ἐν σπηλαίῳ ἔρχεται,

άποτεκεῖν ἀπορρήτως.

Χὀρευε ἡ οἰκουμένη

ἀκουτισθεῖσα’

δόξασον μετά ἀγγέλων

και τῶν ποιμένων,

βουληθέντα ἐποφθῆναι,

παιδίον νέον,

τόν πρό αἰώνων Θεόν.

 

Ἡ Παρθένος σήμερα, ἔρχεται στο Σπήλαιο τῆς Βηθλεέμ, για να γεννήση κατά τρόπο ἀνέκφραστο και μυστηριώδη, χωρίς να πάρη είδησι κανένας, τον Λόγο Χριστό, που υπῆρχε πρό πάντων τῶν αἰώνων.Χόρευε ἀπό χαρά ἡ Οἰκουμένη, πού ἄκουσες με τ’αὐτιά σου (την χαρμόσυνη αὐτή εἴδησι). Δόξασε μαζί με τούς Ἀγγέλους και τούς Ποιμένες, το καινοφανές (πρωτοφανές) Βρέφος, πού ἠθέλησε να φανερωθῆ σέ μᾶς, πού είναι ὁ ὑπάρχων πρό τῶν αἰώνων Θεός μας.                   Π. ΚΑΛΥΒΑ

 

 

        Ο Άρτος και ο Οίνος βρίσκονται τώρα στο θυσιαστήριο, σκεπασμένα, κρυμμένα όπως ἡ ζωή μας κέκρυπται σὺν τῷ Χριστῷ ἐν τῷ Θεῷ (Κολασ. 3,3). Εκειπέρα κείτεται κρυμμένη στο Θεό η ολότητα της ζωής, που ο Χριστός την έφερε πίσω στο Θεό. Και ο ιερουργός λέει: Ἀγαπήσωμεν ἀλλήλους ἴνα ἐν ὁμονοία ὁμολογήσωμεν… Ακολουθεί ὁ Ἀσπασμός της Ειρήνης, μια από τις κεφαλαιώδεις πράξεις της χριστιανικής λειτουργίας.  Η Εκκλησία, αν πρόκειται να είναι Εκκλησία , πρέπει να είναι αποκάλυψη εκείνης της Πατρικής αγάπης που ο Θεός ἐξέχεεν ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν.  Χωρίς την αγάπη αυτή τίποτα δεν είναι «έγκυρο» στην Εκκλησία, επειδή τίποτα δεν είναι δυνατό. Το περιεχόμενο της Ευχαριστίας του Χριστού είναι η Αγάπη, και μόνο μέσα από την αγάπη μπορούμε να γίνομε μέτοχοι και κοινωνοί της. Για την αγάπη αυτή δεν είμαστε ικανοί.  Την αγάπη αυτή την χάσαμε. Την αγάπη αυτή μας χάρισε ο Χριστός και το δώρημα αυτή είναι η Εκκλησία. Η Εκκλησία συναπαρτίζεται ή συναποτελείται μέσα από την αγάπη, και βρίσκεται στον κόσμο αυτό για να «μαρτυράει» την Αγάπη, να την ξανα-παρουσιάζει, να κάνει την Αγάπη παρούσα. Μονάχα η Αγάπη δημιουργεί και μεταμορφώνει: αποτελεί λοιπόν την ίδια «αρχή» του μυστηρίου (sacrament).

Alexander Schmemann, «For the Life and the World” «ΓΙΑ ΝΑ ΖΗΣΕΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ»εκδόσεις ΑΚΡΙΤΑΣ

 

      Στην Ευχαριστία ,,,

  Προσφέρουμε τον κόσμο  και τους εαυτούς μας στο Θεό. Το κάνομε όμως αυτό  ἐν Χριστῷ  καὶ εἰς τὴν Αὐτοῦ ἀνάμνησιν. Στο Χριστό επειδή Εκείνος πρόσφερε κιόλας στο Θεό όλα όσα ήταν για να προσφερθούν στο Θεό. Έκαμε μια για πάντα την Ευχαριστία αυτή και τίποτε δεν έμεινε α-πρόσφερτο. Σε Εκείνον ήταν η Ζωή –και η Ζωή αυτή ολονών μας Εκείνος την έδωσε στο Θεό.  Η Εκκλησία είναι όλοι αυτοί που έγιναν δεχτοί  στην ευχαριστιακή ζωή του Χριστού. Και το κάνομε αυτό εἰς τὴν Αὐτοῦ Ἀνάμνησιν, γιατί καθώς πάλι και πάλι προσφέρομε τη ζωή μας και τον κόσμο μας στο Θεό, ανακαλύπτομε κάθε φορά πως δεν υπάρχει άλλο τίποτα να προσφέρομε παρά τον ίδιο το Χριστό –τη Ζωή του Κόσμου, την πληρότητα όλων όσων υπάρχουν. Είναι η Ευχαριστία Εκείνου και η Ευχαριστία  είναι Εκείνος.  Καθώς το λέει η προσευχή της προσφοράς –Σὺ γάρ εἶ ὁ προσφέρων καὶ προσφερόμενος. Η λειτουργία μας οδήγησε στην Ευχαριστία του Χριστού που όλα τα αγκαλιάζει και μας αποκάλυψε πως η μόνη Ευχαριστία, η μόνη προσφορά του κόσμου είναι ο Χριστός. Πάλι και πάλι ερχόμαστε και προσφέρουμε τις ζωές μας’ φέρνομε και «θυσιάζομε» -παναπεί δίνομε στο Θεό- αυτό που Εκείνος μας έδωσε.  Και κάθε φορά φτάνομε στο Τέλος κάθε θυσίας, κάθε προσφοράς, κάθε Ευχαριστίας, γιατί κάθε φορά μας αποκαλύπτεται πως ο Χριστός πρόσφερε όλα όσα υπάρχουν και πως Εκείνος και όλα όσα υπάρχουν έχουν προσφερθεί στην προσφορά Του σε Εκείνον. Έχομε συναριθμιστεί στην Ευχαριστία του Χριστού και ο Χριστός είναι η Ευχαριστία μας.

Alexander Schmemann,”For the Life and the World” ΓΙΑ ΝΑ ΖΗΣΕΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ, Εκδόσεις ΑΚΡΙΤΑΣ

 

       

Καθώς προχωρούμε περισσότερο στην ευχαριστιακή λειτουργία, έρχεται ο καιρός να προσφέρουμε όλοι τώρα στο Θεό την ολότητα της ζωής μας, την ολότητα του εαυτού  μας, την ολότητα του κόσμου μέσα στον οποίο ζούμε.  Αυτό είναι το πρώτο νόημα του γεγονότος πως προσκομίζομε στο θυσιαστήριο τα στοιχεία της τροφής μας.  Γιατί ξέρομε κιόλας  πως η τροφή είναι ζωή, πως είναι η καθαυτό αρχή ή principium της ζωής και πως ο κόσμος όλος δημιουργήθηκε ως τροφή για τον άνθρωπο.  Ξέρομε  ακόμα πως η προσφορά αυτής της τροφής, αυτού του κόσμου, αυτής της ζωής στο Θεό είναι η αρχική «ευχαριστιακή» λειτουργία του ανθρώπου, η καθαυτό πλήρωσή του ως ανθρώπου. Ξέρομε πως δημιουργηθήκαμε ως ιερουργοί του μυστηρίου (sacrament) της ζωής, του μετασχηματισμού του σε ζωή μέσα στο Θεό, σε κοινωνία με το Θεό. Ξέρομε πως η πραγματική ζωή είναι «ευχαριστία», μια κίνηση αγάπης και λατρείας προς το Θεό, νόημα και αξία όλων όσα υπάρχουν. Ξέρομε πως χάσαμε αυτή την ευχαριστιακή ζωή και τελικά ξέρομε πως στο Χριστό, στο νέο Αδάμ, στον τέλειο Άνθρωπο η ευχαριστιακή αυτή ζωή δόθηκε πίσω στον άνθρωπο.  Γιατί Εκείνος ο Ίδιος ήταν η τέλεια Ευχαριστία.  Εκείνος αυτοπροσφέρθηκε σε ακέρια υπακοή, αγάπη και ευχαριστία στο Θεό. Ο Θεός ήταν η ζωή Του η ίδια.  Και Εκείνος έδωσε αυτή την τέλεια και ευχαριστιακή ζωή σε εμάς. Σε Εκείνον ο Θεός γίνηκε η ζωή μας.

        Και έτσι η προσφορά αυτή  (στο Θεό) του άρτου και του οίνου, της τροφής που πρέπει να φάμε για να ζήσομε, είναι η προσφορά μας σε Εκείνον του εαυτού μας, της ζωής μας και του σύνολου κόσμου.

        …Αυτό είναι η Ευχαριστία μας. Είναι η κίνηση που δεν έκανε  ο Αδάμ και που στο Χριστό γίνηκε η καθαυτό ζωή του ανθρώπου. Μια κίνηση λατρείας και αίνου στην οποία κάθε χαρά και κάθε βάσανο, κάθε ομορφιά και κάθε απογοήτευση, κάθε πείνα και κάθε χορτασμός αναφέρονται στο έσχατο Τέλος τους και τελικά λαβαίνουν νόημα. Είναι αληθινά μια θυσία: αλλά η θυσία είναι η φυσικότερη πράξη του ανθρώπου, η ίδια η ουσία της ζωής του. Ο άνθρωπος είναι ένα ον θυσιαστικό, επειδή βρίσκει τη ζωή του στην αγάπη και η αγάπη είναι θυσιαστική: τοποθετεί την «αξία», το ίδιο το νόημα της ζωής, στον άλλο, και δίνει ζωή στον άλλο και στο δόσιμο αυτό, στη θυσία αυτή βρίσκει το νόημα και τη χαρά της ζωής.

Alexander Schmemann,For the Life and the World “ΓΙΑ ΝΑ ΖΗΣΕΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ» Εκδόσεις Ακρίτας

 

 

       Ἄρτος καί οἶνος, τὸ ψωμὶ και τὸ κρασί,  για να καταλάβομε το αρχικό και αιώνιο νόημά τους στην Ευχαριστία, πρέπει να λησμονήσομε για λίγο τις ατέλειωτες λογομαχίες που συχνά μεταμόρφωσαν σε «στοιχεῖα» μιας αφηρημένης θεολογικής θεώρησης. Είναι αληθινά μια από τις κύριες αδυναμίες της μυστηριακής θεολογίας πώς, αντί να ακολουθήσει  την τάξη της ευχαριστιακής πορείας, με την προοδευτική αποκάλυψη του νοήματος, εφάρμοσε στην Ευχαριστία μια σειρά από αφηρημένα ερωτήματα και στρίμωξε την Ευχαριστία μέσα στο δικό της διανοητικό πλαίσιο. Με αυτό το σύστημα, εκείνο που ουσιαστικά χάθηκε από τη σφαίρα του θεολογικού ενδιαφέροντος και της έρευνας ήταν η ίδια η λειτουργία, και εκείνο που απόμεινε δεν ήταν παρά απομονωμένες «στιγμές», «τύποι» και «προϋποθέσεις εγκυρότητας»(“conditions of validity”).

            Εκείνο που χάθηκε ήταν η Ευχαριστία ως μια οργανική πράξη ολόκληρης της Εκκλησίας, πράξη που όλα τα αγκαλιάζει και όλα τα μετασχηματίζει, και εκείνο που απόμεινε ήταν: «ουσιαστικά» και «μη ουσιαστικά» μέρη, «στοιχεία», «καθιέρωση» κλπ. Με το τρόπο αυτό, παραδείγματος χάρη, για να εξηγήσομε και να καθορίσομε το νόημα της Ευχαριστίας, σύμφωνα με μια ορισμένη θεολογία, δε χρειαζόμαστε τη λέξη ευχαριστία - καταντάει περιττή. Και ωστόσο για τους πρώτους Πατέρες η λέξη αποτελούσε τη λέξι κλειδί που έδινε ενότητα και νόημα σε όλα τα «στοιχεία» της λειτουργίας.  Οι Πατέρες ονόμαζαν «ευχαριστία» τον άρτο και τον οίνο της προσφοράς, καθώς και την προσφορά του άρτου και του οίνου και την καθιέρωσή τους και  τελικά την κοινωνία. Αυτά όλα ήταν   Εὐχαριστία και όλα μπορούσαν  να γίνουν κατανοητά μονάχα μέσα στην Ευχαριστία.

Alexander Schmemann, For the Life and the World, «ΓΙΑ ΝΑ ΖΉΣΕΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ» εκδόσεις ΑΚΡΙΤΑΣ

 

       

Πρώτη φορά τώρα, από τότε που άρχισε το ευχαριστιακό ταξίδι, ο ιερουργός γυρίζει πίσω και κοιτάζει το λαό. Ως τη στιγμή αυτή ήταν εκείνος που οδήγησε την Εκκλησία στο ανέβασμά της, αλλά τώρα η κίνηση βρήκε τον προορισμό της. Και ο  ιερέας που λειτουργία του, μοναδική υπηρεσία και υπακοή του στην Εκκλησία είναι να ξαναπαρουσιάσει και να κάνει παρούσα την ιεροσύνη του Ίδιου του Χριστού, λέει στο λαό : Εἰρήνη υὑμῖν. Στο Χριστό ο άνθρωπος ξαναγυρίζει στο Θεό, και στο Χριστό ο Θεός έρχεται στον άνθρωπο. Σα νέος Αδάμ που είναι, σαν τέλειος άνθρωπος, Εκείνος μας οδηγάει στο Θεό. Σα Θεός σαρκωμένος που είναι, Εκείνος μας αποκαλύπτει τον Πατέρα και μας συμφιλιώνει με το Θεό. Εκείνος είναι η εἰρήνη μας –η συμφιλίωση με το Θεό, η θεϊκιά συγχώρεση, η κοινωνία.  Και η ειρήνη που ο ιερέας αναγγέλλει και χαρίζει είναι η ειρήνη που καθιέρωσε ο Χριστός ανάμεσα στο Θεό και στον κόσμο Του, και στην οποία εμείς ,η Εκκλησία, έχομε τώρα μπει.

        Με την ειρήνη αυτή –τήν ὑπερέχουσαν πάντα νοῦν- αρχίζει τώρα η λειτουργία του Λόγου. Οι Χριστιανοί της Δύσης έχουν τόσο πολύ συνηθίσει να διακρίνουν το Λόγο από το μυστήριο (sacrament),  ώστε μπορεί να είναι δύσκολο για αυτούς να καταλάβουν πως, σύμφωνα με την Ορθόδοξη προοπτική, η λειτουργία του Λόγου είναι τόσο μυστηριακή, όσο το μυστήριο είναι «ευαγγελικό». Η λειτουργία είναι ένα φανέρωμα του Λόγου. Και όμως, αν δεν ξεπεράσομε τη λαθεμένη διχοτόμηση ανάμεσα στο Λόγο και στο μυστήριο, δεν μπορούμε να συλλάβομε το αληθινό νόημα μήτε του Λόγου και του μυστηρίου μήτε ιδιαίτερα το αληθινό νόημα της χριστιανικής «μυστηριακότητας» σε όλα θαυμαστά επακολουθήματά τους. Το κήρυγμα του Λόγου είναι πράξη μυστηριακή  par excellence, επειδή είναι πράξη  μετασχηματισμού. Μετασχηματίζει τα ανθρώπινα λόγια του Ευαγγελίου σε Λόγο του Θεού και σε φανέρωση της Βασιλείας.  Και μετασχηματίζει τον άνθρωπο που ακούει το Λόγο σε δοχείο του Λόγου και ναό του Πνεύματος…

        Στη λειτουργία πριν  από το κήρυγμα του Ευαγγελίου έρχεται το «Αλληλούια», η ψαλμωδία αυτής της γεμάτης μυστήριο «θεοφόρας» (“theoforouws”) λέξης,που είναι το χαρμόσυνο χαιρέτισμα αυτών που βλέπουν τον ερχόμενο Κύριο, που γνωρίζουν την παρουσία Του και που εκφράζουν τη χαρμονή τους μπροστά σε αυτή περίδοξη   «Παρουσία». «Ιδού Αυτός ! », μπορούμε να πούμε πως είναι μια φτωχική και ωστόσο αρκετά πιστή μετάφραση της αμετάφραστης αυτής λέξης.

        Για αυτό το λόγο το διάβασμα και το κήρυγμα του Ευαγγελίου στη Ορθόδοξη Εκκλησία είναι  μια πράξη λειτουργική, αποτελεί ατόφιο και ουσιαστικό μέρος του μυστηρίου. Το ακούμε ως Λόγο του Θεού και το δεχόμαστε εν Πνεύματι –δηλαδή στην Εκκλησία, που είναι η ζωή του Λόγου και το μεγάλωμά του στον κόσμο.

Alexander Schmemann, “For the Life and the World”, «ΓΙΑ ΝΑ ΖΉΣΕΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ» εκδόσεις ΑΚΡΙΤΑΣ

 

       

Η επόμενη πράξη της λειτουργίας είναι η είσοδος’ ο ερχομός του ιερουργού στο θυσιαστήριο. Δόθηκαν σε αυτήν όλες οι δυνατές συμβολικές εξηγήσεις, αλλά η είσοδος δεν είναι «σύμβολο».  Είναι η καθαυτό κίνηση της Εκκλησίας ως πέρασμα από το παλιό στο νέο, από τον «κόσμο τούτον στον «ερχόμενο κόσμο» και, ως τέτοια, είναι ουσιαστική κίνηση  του λειτουργικού «ταξιδέματος».  Στον «κόσμο τούτον» δεν υπάρχει  θυσιαστήριο και ο ναός καταστράφηκε. Το μόνο θυσιαστήριο είναι ο Ίδιος ο Χριστός, η ανθρωπότητά Του – που Αυτός την προσδέχτηκε και την θέωσε και την έκανε ναό του Θεού, θυσιαστήριο της παρουσίας Του. Και ο Χριστός αναλήφθηκε στους ουρανούς. Το θυσιαστήριο, με τον τρόπο αυτό, είναι σημάδι πως  στο Χριστό μας δόθηκε να πατήσουμε στον ουρανό, πως η Εκκλησία είναι το «πέρασμα» στον ουρανό, η είσοδος στο ιερό του ουρανού, και πως μονάχα «μπαίνοντας», ανεβαίνοντας στον ουρανό η Εκκλησία βρίσκει την πλήρωσή της, γίνεται αυτό που είναι.  Και έτσι η είσοδος στην Ευχαριστία, το πλησίασμα αυτό του ιερουργού  -και στο πρόσωπό του όλης της Εκκλησίας  -στο θυσιαστήριο, δεν είναι σύμβολο. Είναι η σταυρική και αποφασιστική πράξη μέσα στην οποία αποκαλύπτονται και καθιερώνονται οι αληθινές διαστάσεις του μυστηρίου.  Η «χάρη» δεν κατεβαίνει, η Εκκλησία είναι που «χαριτώνεται». Η χάρη σημαίνει καινούργιο είναι, σημαίνει Βασιλεία, σημαίνει ερχόμενος κόσμος. Καθώς ο ιερουργός πλησιάζει το θυσιαστήριο, η Εκκλησία πιάνει τον ύμνο που αιώνια οι άγγελοι ψέλνουν στο θρόνο του Θεού: Άγιος ο Θεός, Άγιος Ισχυρός, Άγιος Αθάνατος… και ο ιερέας λέει: Ο Θεός ὁ Ἄγιος, ὁ τρισαγίῳ φωνῇ ὑπό τῶν Σεραφίμ ἀνυμνούμενος, και «ὑπό τῶν Χερουβίμ δοξολογούμενος καὶ ὑπό πάσης έπουρανίου δυνάμεως  προσκυνούμενος…

… Η γνώση για το Θεό καταλήγει σε ορισμούς και διακρίσεις. Η γνώση του Θεού ο0δηγάε στον ένα, απερινόητο και ωστόσο ολοφάνερο και αφεύγατο λόγο: Άγιος. Μέσα στη λέξη αυτή εκφράζομε ταυτόχρονα: και πως ο Θεός είναι η Απόλυτη Ετερότητα, ο ένας για τον οποίο δεν ξέρομε τίποτα’ και πως η Εκείνος είναι το τέλος κάθε πείνας, κάθε αποθυμιάς, ο απρόσιτος που επιστρατεύει τις θελήσεις μας, ο μυστηριακός θησαυρός που μας τραβάει, και όλα όσα μαθαίνομε δεν είναι παρ4ά Εκείνος. «Άγιος» είναι η λέξη, η ψαλμωδία, η «αντίδραση» της Εκκλησίας την ώρα που μπαίνει στον ουρανό, την ώρα που στέκεται μπροστά στην ουράνια δόξα του Θεού.

Alexander Schmemann, “For the Life and  the World”, “ΓΙΑ ΝΑ ΖΗΣΕΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ» εκδόσεις ΑΚΡΙΤΑΣ

 

     

  Βρισκόμαστε όμως ακόμα στην πρωταρχή.  Αφήσαμε τον «κόσμο τούτον».  Συναχτήκαμε. Ακούσαμε την αναγγελία του έσχατου προορισμού μας.  Είπαμε Αμήν στην αναγγελία αυτή.  Είμαστε η εκκλησία (eclesia), η απόκριση στο κάλεσμα αυτό και στη διαταγή.  Και αρχίζομε με «κοινές προσεχές και δεήσεις», με έναν κοινό και χαρμόσυνο αίνο.  Πρέπει για μια ακόμη φορά να τονίσομε το χαρμόσυνο χαρακτήρα της ευχαριστιακής σύναξης.  Γιατί ενώ η μεσαιωνική έμφαση που δίνομε στο σταυρό δεν είναι λαθεμένη, σίγουρα είναι μονόπλευρη. Η λειτουργία είναι, πριν από όλα τα άλλα, η χαρούμενη σύναξη εκείνων που θα ανταμώσουν με τον αναστημένο Κύριο και θα μπουν μαζί Του στο νυφιάτικο δώμα.  Και σε όλο αυτό το «κάλλος» της λειτουργίας, που τόσο συχνά το κατάγγειλαν πως είναι αχρείαστο και ακόμη αμαρτωλό, στην υμνωδία και στο τυπικό, στα άμφια και στο λιβάνι, εκφράζονται ακριβώς: η χαρά της απαντοχής και η απαντοχή της  χαράς.

        Και είναι αλήθεια αχρείαστο (το κάλλος) γιατί  βρισκόμαστε πέρα από τις κατηγορίες του «χρειαζούμενο».  Το κάλλος δεν είναι ποτέ «χρειαζούμενο» ή «χρησιμοθηρικό».  Και όταν προσμένοντας κάποιον που αγαπάμε, βάζομε ένα ωραίο τραπεζομάντιλο στο τραπέζι και το στολίζομε με κεριά και λουλούδια, αυτά όλα δεν τα κάνομε από ανάγκη, αλλά από αγάπη.  Και η Εκκλησία είναι αγάπη και απαντοχή της αγάπης.   Σύμφωνα με την Ορθόδοξη παράδοσή μας, είναι ο ουρανός απάνω στη γη.  Είναι η χαρά πως ξαναβρήκαμε τα παιδικά μας χρόνια, τη λεύτερη εκείνη, τη δίχως όρους και ανυστερόβουλη χαρά, τη μόνη που δύνεται να μεταμορφώσει τον κόσμο.              Οι ορισμοί και τα δικαιολογητικά που γυρεύομε στην ενηλικιωμένη, στη σοβαρή μας ευσέβεια, έχουν τις ρίζες τους στο φόβο.  Φοβόμαστε τη φθορά, τη λοξοδρόμηση, τις «παγανιστικές επιρροές», φοβόμαστε άλλα. Όμως ὁ φοβούμενος οὐ τετελείωται ἐν τῇ αγάπη (Α’ Ιωάν. 4,18).  Όσο οι Χριστιανοί θα αγαπάνε τη Βασιλεία του Θεού –και δεν θα τη συζητούν μονάχα- πάντα θα την «αναπαρασταίνουν» και θα την σημαίνουν με την τέχνη κα με την ομορφιά.  Και όποιος τελεί το μυστήριο της χαράς θα παρουσιάζεται φορεμένος το ωραίο φελόνι, αφού είναι ντυμένος τη δόξα της Βασιλείας, αφού ακόμα και με τη μορφή ανθρώπου ο Θεός παρουσιάζεται μέσα σε δόξα. Στην Ευχαριστία βρισκόμαστε μπροστά στην παρουσία του Χριστού και, όπως ο Μωυσής μπροστά στο Θεό, σκεπαζόμαστε από τη δόξα Του.  Ο Χριστός φορούσε και Αυτός ένα άραφτο  ρούχο που οι στρατιώτες στο σταυρό δεν το σκίσανε: δεν αγοράστηκε στο παζάρι, αλλά φαίνεται πως το ύφαναν κάποια χέρια γεμάτα αγάπη. Ναι, το κάλλος της απαντοχής μας για την Ευχαριστία δεν έχει πραχτική χρησιμότητα. Αλλά ο Romano Guardini σοφά μίλησε για την άχρηστη αυτή ομορφιά. Στη λειτουργία λέει πως: «Με τη χάρη του Θεού παρουσιάζεται στον άνθρωπο η ευκαιρία  να αλλάξει τη θεμελιακή ουσία του, να γίνει σύμφωνα με τη θεϊκιά μοίρα του πραγματικά εκείνο που έπρεπε να είναι και που πεθυμάει να είναι, τέκνο του Θεού. Στη λειτουργία έχει να πορευτεί πρὸς τὸν Θεόν τὸν εὐφραίνοντα τὸν νεότητά του… Επειδή η ζωή της λειτουργίας είναι ανώτερη από εκείνη στην οποία η συνηθισμένη πραγματικότητα της παρέχει είτε την ευκαιρία είτε την μορφή για να εκφραστεί, για το λόγο αυτό συνταιριάζει κατάλληλες μορφές και μεθόδους από τη σφαίρα όπου υπάρχουν, τη σφαίρα της τέχνης.  Μιλάει μετρικά και μελωδικά’ χρησιμοποιεί μορφικά και ρυθμικά σχήματα’ ντύνεται χρώματα και ρούχα ξένα προς την άλλη, την καθημερινή ζωή… Είναι στην ανώτατη σημασία της η ζωή ενός παιδιού, στην οποία όλα είναι ζωγραφιά, μελωδία και τραγούδι. Τέτοια λογής είναι το θαυμαστό γεγονός που φανερώνει η λειτουργία : ενώνει την πράξη και την πραγματικότητα σε μια υπερφυσική ηλικία μπροστά στο Θεό»

Alexander Schmemann,”For the Life and the World”, «ΓΙΑ ΝΑ ΖΗΣΕΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ» Εκδόσεις Ακρίτας