Maurice Zundel
Ο Θεός
και το αληθινό εγώ
Είμαστε
ανθρώπινα όντα και έχουμε να κάνουμε με ανθρώπινα προβλήματα. Το μόνο πρόβλημα
με το οποίο δεν ασχολούνται πολλοί είναι ακριβώς αυτό της ανθρώπινης κλήσεως.
Το υποδεικνύει μια μικρή φράση του Camus: «Ο άνθρωπος είναι το μόνο δημιούργημα
που αρνείται να είναι αυτό που είναι». Τούτο καθιστά αισθητή την κατάσταση του
ανθρώπου μέσα στο σύμπαν, κατάσταση εντελώς ιδιαίτερη, μοναδική.
Γεννηθήκαμε
χωρίς να το θελήσουμε. Δεν διαλέξαμε τους γονείς μας, ούτε τη χώρα μας, ούτε τη
φυλή μας, ούτε την εποχή μας, ούτε το φύλο μας, ούτε τη θρησκεία μας. Όλα αυτά
μας τα έβαλαν στην κούνια και μας τα επέβαλαν. Κατ’ αρχήν ο άνθρωπος είναι ένα
ον προκατασκευασμένο, τόσο μέσα στο φυσικό του κόσμο, με το νευρικό σύστημα,
την κυκλοφορία του αίματος κλπ, όσο και μέσα στον ηθικό, ψυχικό, συναισθηματικό
του κόσμο… Όταν αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε τον εαυτό μας, υπήρχε μέσα μας ένα
πλήθος πραγμάτων αποτεθειμένων πριν τη γέννησή μας και παρορμήσεις, εντυπώσεις
από την πρώτη παιδική ηλικία, που δεν μπορούν να σβηστούν.
Μας πέταξαν
μέσα στη ζωή σαν ένα δέμα πεταμένο σε μια αποβάθρα σταθμού, με μία ετικέτα,
έναν αριθμό και, από αυτή την άποψη, βρισκόμαστε στην ίδια κατάσταση με όλα τα
ζώα, τα φυτά, τα ορυκτά, με όλα τα στοιχεία του σύμπαντος. Μόνο που αυτά τα
στοιχεία δέχονται παθητικά τη ζωή τους. Είναι αιχμαλωτισμένα στη βιολογία τους.
Αντιθέτως, ο
άνθρωπος, κάποια μέρα συνειδητοποιεί την ύπαρξη του και μπορεί ν’ αναρωτιέται
γύρω από τη ζωή του, να την αμφισβητεί, να την αρνείται, να την κρίνει… Ό, τι
συνιστά το μυστήριο του ανθρώπου, την μοναδικότητά του, είναι το γεγονός ότι
δεν μπορεί να ικανοποιηθεί με την προκατασκευασμένη ζωή που του δόθηκε. Η
βιολογία του είναι ανοικτή: Δεν μπορεί να μένει ανεύθυνος. Ναι μεν
προκατασκευασμένος ο άνθρωπος, ωστόσο έχει να κάνει μια επιλογή, ν’ αναλάβει
μια ευθύνη. Οφείλει να προσθέσει σ’ αυτό που έχει από τότε που γεννήθηκε κάτι
το οποίο δεν έχει ακόμα και που δεν δίνεται εκ γενετής. Οφείλει να γίνει ένας
άνθρωπος διαφορετικός απ’ ό,τι είναι.
Ο άνθρωπος
προσδιορίζεται με βάση ό,τι δεν προέρχεται εκ γενετής. Πρέπει να δημιουργήσει
μόνος του ό,τι τον καθιστά άνθρωπο. Η πνευματικότητα ορίζεται, διαπιστώνεται,
δοκιμάζεται με βάση το σημείο όπου ανακαλύπτουμε ότι δεν μπορούμε να
παραμένουμε στην κατάσταση που έχει την προέλευσή της στη γέννησή μας, αλλά
πρέπει να περάσουμε μέσα από την αναγέννηση για την οποία έκανε λόγο ο Ιησούς
στο Νικόδημο.
Μπορούμε να
μιλάμε επ’ αόριστον για τον μαρξισμό, χωρίς να τα βγάλουμε πέρα, αν δεν
ξεκινήσουμε απ’ αυτήν την αρχή: Ο άνθρωπος είναι μεν περιορισμένος, όμως δεν
μπορεί να παραμένει σ’ αυτό που τον έκανε η γέννησή του. Η πραγματική ανθρώπινη
ιδιότητά του είναι η δημιουργία. Αυτό που γοητεύει στον μαρξισμό είναι το
γεγονός ότι θέλει να διδάξει στον άνθρωπο την αυτοδημιουργία. Ωστόσο, μόνο το
Ευαγγέλιο δίνει τη λύση στο πρόβλημα.
Ο κομμουνισμός
δεν αντιτίθεται στο Ευαγγέλιο όταν θεσπίζει την κοινή ζωή, αλλά αποκαλύπτει την
αδυναμία του όταν πρόκειται να συγκροτήσει την προσωπικότητα. Ο Στάλιν
απαλλάχθηκε από τους αντιπάλους του φορτώνοντάς τους με όλες τις αποτυχίες του
συστήματος. Γιατί δεν υπάρχει πιο δύσκολο πράγμα για τον άνθρωπο από το να βρει
ποιος πρέπει να είναι. Ο ίδιος ο Λένιν, τόσο διαφανής, τόσο ανιδιοτελής, δεν
τολμούσε να διαβεβαιώσει ότι η επανάσταση θα επιτύγχανε, ότι ο άνθρωπος θα
έκανε κάθε δυνατή προσπάθεια, χωρίς να τον εξαναγκάζουν… Αλλά χρειαζόταν να
γίνει αρχή με εξαναγκασμό, ελπίζοντας ότι θα οδηγηθεί στην τέλεια ζωή. Ο
σημερινός άνθρωπος θυσιαζόταν εν όψει ενός υποθετικού μέλλοντος. Η επαφή με τη
Δύση, οι δυσκολίες με την Κίνα δείχνουν ότι ο κομμουνισμός είναι λιγότερο από
ποτέ βέβαιος για την πορεία του.
Ο Πλάτων, μέσα
στη μεγάλη του σοφία, ο Πλάτων ο στοχαστικός, η μεγαλύτερη μορφή της αρχαίας
Ελλάδος, δεν κατάφερε να αποδώσει στον άνθρωπο όλο το μεγαλείο του. Έβλεπε το
ιδανικό της Πολιτείας, όπου έπρεπε τα πάντα να εναρμονίζονται, και υπέβαλλε τον
πολίτη στη δικτατορία των φιλοσόφων, οι οποίοι όφειλαν να μάθουν στους
ανθρώπους αυτό που θα μπορούσαν να είχαν μάθει από μόνοι τους στοχαζόμενοι.
Στη Ρωμαϊκή
Αυτοκρατορία, η επίδραση της οποίας υπήρξε αξιόλογη, καθώς βιούμε ακόμα
ρωμαϊκούς θεσμούς, βλέπουμε πάλι τον άνθρωπο να θυσιάζεται για την ελπίδα ενός
κοινού καλού. Ο Μάρκος Αυρήλιος, που κάθε ημέρα εξέταζε τη συνείδησή του,
εξεδήλωνε μια λυσσώδη αντίθεση απέναντι στους χριστιανούς, γιατί εκείνοι
αρνούνταν την λατρεία της Αυτοκρατορίας και του Αυτοκράτορα.
Ούτε και η
Γαλλική Επανάσταση κατάφερε να λύσει το ανθρώπινο πρόβλημα, καθώς έδωσε τον
ορισμό της ελευθερίας ως δυνατότητα του ανθρώπου να κάνει τα πάντα… με την
προϋπόθεση ότι δεν θα καταπατήσει την ελευθερία του άλλου. Δηλαδή, είναι σαν να
λέμε ότι όλα επιτρέπονται … εκτός από αυτά που οδηγούν στην φυλακή! Όσο η
ιδιωτική ζωή είναι άτακτη, η κοινωνία δεν μπορεί να αποπνέει αρετή και, εκεί
που θεωρούσε κανείς τον εαυτόν του για πολιτισμένο, καταλήγουμε σε ένα
πραγματικό μακελειό.
Ο
Χριστιανισμός δεν είναι μονοπώλιο. Όλος ο κόσμος έχει δικαίωμα στο Ευαγγέλιο.
Πρέπει λοιπόν να θέσουμε το ανθρώπινο πρόβλημα για όλους τους ανθρώπους που δεν
είναι Χριστιανοί, αλλά έχουν δικαίωμα να γίνουν. Θα έπρεπε, όταν ο κοινός
άνθρωπος μπαίνει σε μια εκκλησία, να ακούει έναν λόγο που θα αγγίζει την ρίζα
των προβλημάτων του ως ανθρώπου. Αυτό που προκαλεί, που παθιάζει τον σύγχρονο
άνθρωπο, είναι η κλήση στην αξιοπρέπεια, στο ανθρώπινο μεγαλείο. Η πραγματική
αποαποικιοποίηση, προϋποθέτει αυτήν την θέληση για τον καθένα να είναι μια
πηγή, μια αρχή, ένα ξεκίνημα, μία αξιοπρέπεια, ένας δημιουργός…
Αυτό που
καθιστά τραγική την ανθρώπινη κατάσταση είναι ότι ο άνθρωπος συναισθάνεται πολύ
καλά αυτό που δεν είναι, αλλά αντιλαμβάνεται πολύ δύσκολα αυτό που οφείλει να
είναι. Καθένας ζητάει να πιστέψει στην σπουδαιότητα της ζωής του, αλλά η
πλειοψηφία των ανθρώπων δεν ξέρει σε τι συνίσταται αυτή η αξιοπρέπεια που θέλει
να υπερασπιστεί.
Πιστός δεν είναι εκείνος που θέλει να του βάλουν στο κεφάλι
αυτό που πρέπει να πιστεύει· έχω πίστη σημαίνει δίνω την καρδιά μου σε
κάποιο το φως, γιατί ανακάλυψα ότι αυτό είναι που δίνει μια λύση στο ανθρώπινο
πρόβλημα.
Ο άνθρωπος
λοιπόν καλείται να προκαλέσει μέσα του μια διάσταση, η οποία δεν υπήρχε στην
προκατασκευασμένη του ύπαρξη· να εμφανίσει μέσα του, πέρα από όλα όσα έλαβε
κατά τη γέννησή του, μια πραγματικότητα που τον καθιστά πηγή πρωταρχική,
δημιουργική.
Πρέπει να δει
τι περιλαμβάνει από αναζητήσεις και απατήσεις αυτό το δρομολόγιο προς τον ίδιο
του τον εαυτό, προς τον άνθρωπο που οφείλει να γίνει· και που αποτελεί όλο το
ανθρώπινο πρόβλημα.
Αυτό το σημείο
αφετηρίας θεσπίζει μια επικοινωνία ανάμεσα σε όλους τους ανθρώπους, που όλοι
τους πρέπει να γίνουν μια πηγή, μια αρχή· να συνειδητοποιήσουν ότι η κλήση τους
είναι να αυτοδημιουργηθούν μέσα στις διαστάσεις που φτιάχνουν από τον καθένα
τους ένα πρόσωπο. Όταν μια γυναίκα παντρεύεται, επιχειρεί μια δημιουργία. Το
«ναι» της είναι αυτό που χτίζει το σπίτι. Το σπίτι δεν συγκροτείται από τους
τοίχους και τα μαγειρικά σκεύη, αλλά από το πρόσωπο, την παρουσία της μητέρας.
Η υπέροχη πραγματικότητα της οικογένειας βασίζεται στο «ναι» της συζύγου. Αυτό
το «ναι» γεννά μια κοινωνική πραγματικότητα που δεν υπήρχε ακόμα. Όπως το «ναι»
της συζύγου δημιουργεί το σπίτι, το «ναι» που προέρχεται από το βαθύτερο είναι
μας δημιουργεί το ανθρώπινο ποιόν μας.
Αυτές οι
προοπτικές δίνουν όλη την έκταση της φράσεως τουCamus: «Ο άνθρωπος είναι το
μόνο δημιούργημα που αρνείται να είναι αυτό που είναι» Ο επιστήμων αρνείται να
δεχθεί το σύμπαν σαν ένα πράγμα ακαθόριστο που του επιβάλλεται. Διαβάζουμε στο
«οι καμπάνες του Ναγκασάκι» (Paul
Nagai, Les cloches de Nagasaki) την αντίδραση των Ιαπώνων επιστημόνων,
οι οποίοι αφότου κατάλαβαν ότι επρόκειτο για την ατομική βόμβα, αναρωτήθηκαν
αμέσως πως άλλοι επιστήμονες είχαν πραγματοποιήσει αυτήν την κολοσσιαία
επιστημονική επιτυχία: «Έτσι λοιπόν, ειδικοί και ερευνητές, ήμασταν εμείς οι
ίδιοι θύματα της βόμβας. Της είχαμε χρησιμεύσει για πειραματόζωα και
βρισκόμασταν τώρα σε καλή σειρά για να παρατηρούμε τα μετέπειτα αποτελέσματά
της πάνω στα θύματα. Κάτω από τον πόνο, τον θυμό και την έντονη μεταμέλεια της
ήττας, να που αναγεννιόταν στην καρδιά μας ένας βαθύς πόθος για αναζήτηση της αλήθειας.
Ανάμεσα στα ερείπια της ρημαγμένης πόλης, ξαναζωντάνευε μέσα μας λίγο-λίγο το
επιστημονικό δαιμόνιο».
Αυτοί οι
Ιάπωνες επιστήμονες δέχτηκαν λοιπόν την ήττα ηθελημένα, όχι υπό πίεση αλλά
συνειδητά. Αυτή η άρνηση της αποδοχής του σύμπαντος, όπως η άρνηση κάποιων
καθιερωμένων δομών να βρεθεί κάποια καλύτερή τους, πρέπει να μας οδηγήσει να
ανακαλύψουμε την διαδρομή που θα μας πάει σ’ αυτό που οφείλουμε να γίνουμε.
Το Ευαγγέλιο
απαντάει ουσιωδώς σ’ αυτές τις ανησυχίες. Φωτίζει μ’ ένα τρόπο μοναδικό το πρόβλημα
του ανθρώπου. Και μόνο Αυτό φωτίζει τέλεια. Και μόνο Αυτό δίνει λύσεις. Μια
απομόνωση για περισυλλογή μπορεί να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε τη
δημιουργική μας κλήση για να εργαστούμε να την πραγματοποιήσουμε με πλήρη
μεγαλοψυχία.
Τι κατέστησε τον
Πάπα Ιωάννη 23ο έναν ασύγκριτα σπουδαίο άνθρωπο, και τον θάνατό του παγκόσμιο
πένθος; Γιατί Σοβιετικοί και Κουβανοί, άθεοι και μη Χριστιανοί συγκινήθηκαν
τόσο; Γιατί η εφημερίδα Paris Match μπόρεσε κι έβαλε τίτλο: «Ο θάνατος του
πολυαγαπημένου Πάπα»; Πολύ απλά, επειδή ο Ιωάννης ο 23ος εμφανίστηκε ως
άνθρωπος ανάμεσα σε ανθρώπους. Δεν εμφανίστηκε ως η κορυφή, ο αρχηγός της
εκκλησίας, ή πάλι σαν ένας καθολικός, αλλά ως ένας άνθρωπος που ξεχνούσε τον
εαυτό του και κοίταζε τους άλλους. Γι’ αυτόν τον λόγο, τον αγάπησε με μια αγάπη
άνευ όρων, και τον έκλαψαν με τόση ειλικρίνεια. Η στάση του, η γενναιοδωρία στη
ζωή του, η ποιότητα της καρδιάς του ήταν στη γραμμή της καθολικότητας του
ανθρωπίνου γένους. Η καλοσύνη του δεν έκανε διακρίσεις και συγκινούσε και εξύψωνε
καθένα. Όταν η χριστιανική μαρτυρία φτάνει στη ρίζα της υπάρξεως, αγκαλιάζει
τον άνθρωπο όπως είναι, μέσα στο σεβασμό και την αγάπη, είναι αμέσως
κατανοητός. Πρέπει να διεισδύσουμε σε ολόκληρο το ανθρώπινο πρόβλημα, για να
συνομιλήσουμε με όλα τα αδέλφια μας τους ανθρώπους.
Θα
προσπαθήσουμε λοιπόν να ξανασκεφθούμε το Ευαγγέλιο, για να αγγίξουμε τον
άνθρωπο με ακρίβεια σε όλη την ανθρώπινή του διάσταση. Δεν είμαστε εδώ για
άνεση της ψυχής μας, αλλά για τους άλλους. Ο οικουμενισμός δεν είναι η «ένωση
των Χριστιανών» αλλά η ένωση των ανθρώπων, καθώς ο Χριστιανός είναι εκείνος που
αναλαμβάνει όλη την ανθρωπότητα υπό την προστασία του. Έτσι, θ’ ακούσουμε τον
Κύριο, για να σπάσουμε τα στενά πλαίσια του λογισμού μας και να ακούσουμε το
Ευαγγέλιό Του, αιώνιο στην προέλευσή του αλλά σύγχρονο στην έκφρασή Του.
Η χριστιανική
λύση είναι η μόνη λύση στο ανθρώπινο πρόβλημα. Δεν το λέμε επειδή είμαστε
χριστιανοί, αλλά επειδή μόνο ο Χριστός άγγιξε τον άνθρωπο στο μεγαλύτερο βάθος
του, δίνοντάς του ένα ατελείωτο μεγαλείο μέσα στην τέλεια ταπείνωση.
Το πιο φωτεινό
παράδειγμα της χριστιανικής λύσης μας δόθηκε από τον άγιο Αυγουστίνο, σ’ ένα
ασύγκριτο πλαίσιο. Στις «Εξομολογήσεις» του διαβάζουμε ότι η πορεία της ζωής
και της σκέψεώς του είναι η άνθηση της Θείας Χάριτος, η οποία τον έριξε μέσα
στην αγάπη. Με λίγες λέξεις ασυγκρίτου απλότητος, χωρίς τίποτα τυπικό, εκφράζει
την ουσία: «Πόσο αργά Σ’ αγάπησα, Ωραιότητα, τόσο παλιά και τόσο νέα! Πόσο αργά
Σ’ αγάπησα! Ήσουν εντός μου, κι εγώ ήμουν εκτός. Εκεί Σε αναζητούσα. Στις μορφές
των πλασμάτων Σου, ο άμορφος εγώ, την ομορφιά κυνηγούσα. Ήσουν μαζί μου και δεν
ήμουν μαζί Σου, γιατί μακριά Σου με κρατούσαν οι ομορφιές, που θα ήταν
ανύπαρκτες αν μέσα σου δεν υπήρχαν. Όμως, εσύ με κάλεσες, με φώναξες, και βρήκα
την ακοή μου. Έλαμψες και άστραψες και είδα το φως μου. Το άρωμά Σου σκόρπισες
και το ανέπνευσα. Το πνεύμα μου Σε αγκάλιασε και Σε γεύτηκα, πείνασα για Σένα,
δίψασα για Σένα. Με άγγιξες και λαμπάδιασα για την ειρήνη Σου» (Εξομολογήσεις, 1. Χ,27).
Κάθε
μεταστροφή είναι σαν ένα πέρασμα από έξω προς τα μέσα. Μέχρι τη στιγμή της
μεταστροφής του, ο Αυγουστίνος είχε ζήσει προς τα έξω, και ο Θεός τον κάνει ν’
αποκτήσει οικειότητα μαζί Του. Φωτίζει την ψυχή του και τον βοηθάει να
καταλάβει την αξία του. Ο Αυγουστίνος ήταν δούλος του σώματός του, ένα κομμάτι
κόσμος. Δεν ήταν παρά το αποτέλεσμα των ενστίκτων του, ένα ον
προκατασκευασμένο… Και συνειδητοποιεί την αξία του, το γεγονός ότι εκλήθη να
γίνει πηγή, αρχή, δημιουργική ύπαρξη, καθώς βρίσκεται σε επικοινωνία με μια
Παρουσία, η Οποία τον γεμίζει. Αυτή η Παρουσία έκανε να αναβλύσει μέσα του μια
πηγή αγνώστου ζωής, και έγινε ο εαυτός του, εκεί που δεν ήταν παρά ένα
αποτέλεσμα. Πίστευε ότι ήταν ο εαυτός του, γοητευόταν με τα λόγια, καταλαβαίνει
ξαφνικά ότι η αληθινή ζωή είναι αλλού. Μέσα από αυτήν την Παρουσία, η Οποία τον
πληροί, τον φωτίζει, τον απελευθερώνει, αποκτούν γνησιότητα το «εγώ», ο
«εαυτός» του και τον καθιστούν ένα πρόσωπο δημιουργικό.
Η χριστιανική
λοιπόν λύση στο ανθρώπινο πρόβλημα βρίσκεται μέσα μας. Αν αρνούμαστε να είμαστε
αντικείμενο, όργανο, μηχανή είναι γιατί η δράση μας, για να είναι δική μας,
πρέπει να πηγάζει από εμάς, γιατί πρέπει να έχουμε την πρωτοβουλία της δράσεώς
μας. Πρόκειται για κάτι εσωτερικό, μεταφυσικό, το οποίο θέλει να δηλώσει
ανεξαρτησία απέναντι σε κάθε μίασμα που θα μας έκανε πράγματα, αντικείμενα.
Αυτό το εσωτερικό στοιχείο είναι μια δύναμη πρωτοβουλίας, μια απαίτηση με
δημιουργική ισχύ. Δεν εμφανίζεται παρά μόνο μέσα σ’ ένα διάλογο με Κάποιον ο
Οποίος είναι ήδη πάντοτε εκεί, εν αναμονή σιωπηλή, και το συνειδητοποιούμε μόνο
όταν πραγματοποιηθεί η συνάντηση.
Ο άνθρωπος
καλείται να γίνει δημιουργικός όχι στηριζόμενος γερά στον εαυτό του, με μια
τιτάνια προσπάθεια που θα κατέληγε στην τρέλα, αλλά μέσα από την εγκατάλειψη
στην αγάπη. Ο άνθρωπος δεν ζει μόνος. Η μοναξιά του έχει ζωή και είναι γόνιμη,
όσο μετατρέπεται σε ένα διάλογο, που δημιουργεί από τον άνθρωπο μια αξία. Ένα
διάλογο φωτός και αγάπης, που προκαλεί με μόνη την παρουσία του σπέρματα
ελευθερίας. Οι άγιοι, που είναι οι πραγματικά σπουδαίοι, απελευθερώθηκαν από
τους εαυτούς τους και μπορούν να μας απαλλάξουν από τους εαυτούς μας.
Το μεγαλείο
του Χριστιανού βρίσκεται σε αυτόν τον ίδιο. Κατασκευάζοντας φράγματα,
γιγαντιαία εργοστάσια -ακόμα κι αν πρόκειται για κάτι αξιοθαύμαστο!- δεν θα
φτιαχθούν άνθρωποι. Ο άνθρωπος γεννιέται όταν δεν οφείλει πια τίποτα σε
εξωτερικές συνθήκες που τον επηρέασαν. Η μεταστροφή του Αγίου Αυγουστίνου, που
είναι αντιπροσωπευτικό παράδειγμα κάθε μεταστροφής, προϋποθέτει ένα ριζικό
εξαγνισμό, ο οποίος αποτελεί μια πλήρη προσφορά. Ό,τι αντιτίθεται στο μεγαλείο
του ανθρώπου είναι το γεγονός ότι θα είμαστε γαντζωμένοι στο προκατασκευασμένο
«εγώ», το οποίο δεν είναι αυτό που είμαστε εμείς. Μας χαρακτηρίζει η στειρότητα
του Ναρκίσσου, που ρίχνεται μέσα σ’ ένα έλος για να ανταμώσει με την ομορφιά
του, της οποίας είδε την εικόνα, ωραιότερη παρά ποτέ.
Αυτό που σώζει
τον Αυγουστίνο -και θα σώσει και εμάς- είναι ότι ανακαλύπτει στο βαθύτερο είναι
του Κάποιον στον Οποίον αφιερώνεται. Δίνεται μέσα σ’ έναν εξαγνισμό που φθάνει
στις ρίζες της υπάρξεώς του. Ανακαλύπτει μια Παρουσία αγάπης και μεγαλοψυχίας,
η «σιωπηλή μουσική» για την οποία μιλάει ο άγιος Ιωάννης του Σταυρού, που
προσφέρει έναν ατέλειωτο χώρο στην ελευθερία του.
Ελευθερία
είναι ακριβώς η δύναμη της αυτοπροσφοράς. Κανένας φιλόσοφος δεν κατόρθωσε να
δώσει έναν παρόμοιο ορισμό, γιατί οι φιλόσοφοι δεν κατάλαβαν ότι η έννοια της
ελευθερίας συνίσταται όχι σε μια αυθαίρετη επιλογή, αλλά σε ένα εκούσιο
ολοκληρωτικό δόσιμο. Η ανθρώπινη ύπαρξη, μέσα στην ιδιαιτερότητά της, είναι μια
προσφορά, ένα δόσιμο, και η ελευθερία εκπληρώνεται στη συνάντηση με Εκείνον.
Όλο το
ανθρώπινο μεγαλείο είναι μέσα μας. Αυτό που έχει σημασία για την ανθρωπότητα
είναι να μπορέσει καθένας να δημιουργήσει μέσα του μια αξία, που είναι το μόνο
αληθινό κοινό καλό. Όλος ο πλούτος του ανθρώπου βρίσκεται μέσα στον άνθρωπο, με
την προϋπόθεση ότι ο άνθρωπος προσφέρεται στην Παρουσία (στον Όντα), που τον
διακατέχει. Ο Κύριός μας, ο Ίδιος, γονάτισε μπροστά σε αυτό το ανθρώπινο
μεγαλείο. Συγκρότησε όλο το Ευαγγέλιο με βάση αυτό το μεγαλείο. Θα μπορούσαμε
να πούμε ότι ο Ιησούς μάς φέρνει στον άνθρωπο -αφού είναι αυτονόητη η αγάπη
προς τον Θεό-, και η τελική κρίση θα αφορά στις υλικές ανάγκες του πλησίον: «ἐπείνασα γάρ, καί ἐδώκατέ μοι φαγεῖν…». Το Ευαγγέλιο λοιπόν βασίζεται
στον άνθρωπο, γιατί ο άνθρωπος είναι η Βασιλεία του Θεού.
Οι εχθροί του
Χριστού δεν κατάλαβαν ότι η Βασιλεία του Θεού είναι ο άνθρωπος. Αλλά ούτε οι
Απόστολοι και οι φίλοι το κατάλαβαν, παρά μόνο μέσα στο πυρ της Πεντηκοστής. Ο
Ναός γκρεμίσθηκε, γιατί το αληθινό ιερό του Θεού είναι ο άνθρωπος.
Για να
υποχρεώσει τους μαθητές Του ν’ αποφασίσουν, ο Ιησούς, το βράδυ της Μεγάλης
Πέμπτης, τους πλένει τα πόδια. Σκανδαλιστική χειρονομία, που προκαλεί κατ’
αρχάς την άρνηση του Πέτρου, όμως συμπυκνώνει το μήνυμα του Ιησού Χριστού: Η
βασιλεία του Θεού είναι ο άνθρωπος. Αυτή η Βασιλεία είναι ανεξερεύνητη, αφού ο
άνθρωπος μπορεί μόνος του ν’ αναλάβει την πρωτοβουλία της δωρεάς στην οποία
εκλήθη. Ο Θεός δεν μπορεί να παραβιάσει την ελευθερία, καθώς Αυτός είναι που
την προκαλεί και την καθιστά απαραβίαστη. Ο Ιησούς, ο Θεός, στα γόνατα, μπροστά
στους Αποστόλους Του, αποτελεί την ύψιστη προσπάθεια να ζωντανέψει την πηγή που
θα αναβλύζει νερό ζωής αιωνίου.
Μέσα στον
φρικτό Του θάνατο, ο Ιησούς πληρώνει το τίμημα της ελευθερίας μας: ο Σταυρός.
Αυτό σημαίνει πως η ελευθερία μας έχει στα μάτια του Κυρίου μας, Ιησού, μια
ανεκτίμητη αξία. Ο Ιησούς πεθαίνει για να γεννηθεί τελικά η ελευθερία μέσα στον
διάλογο αγάπης, όπου θα εκπληρωθεί. Κανείς δεν είχε τόσο πάθος με τον άνθρωπο
όσο ο Ιησούς. Κανείς δεν τοποθέτησε τον άνθρωπο πιο ψηλά απ’ ότι ο Ιησούς.
Κανείς δεν πλήρωσε το τίμημα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας όσο ο Ιησούς. Ο
Χριστός εισάγει μια νέα κλίμακα αξιών. Με το πλύσιμο των ποδιών εγκαινίασε
αυτήν την μετατροπή των αξιών, αλλά ο χριστιανικός κόσμος δεν το αντιλήφθηκε
ακόμα. Ο Ιησούς μας δίνει αυτό το μεγαλειώδες μάθημα, ακριβώς γιατί το
μεγαλείο άλλαξε όψη. Δεν συνίσταται στην υπεροχή αλλά στη διακονία.
Στα κολοσσιαία
αγάλματα των Φαραώ, όπως του Ραμσή ΙΙ, ο θεοποιημένος Φαραώ εμφανίζεται ως
κυρίαρχος. Ο λαός δεν υπολογίζεται καθόλου. Ο Φαραώ δημιουργεί την ιστορία,
γιατί το μεγαλείο του έγκειται στην κυριαρχία, στο αφ’ υψηλού βλέμμα του σε μια
ανθρωπότητα την οποία περιφρονεί και ποδοπατεί, και απαιτεί τιμές από αυτή την
ανθρωπότητα, που εξάλλου σπεύδει να φερθεί δουλοπρεπώς.
Συχνότατα,
απεικόνισαν τον Θεό σαν Φαραώ, ντυμένο με υφάσματα μπροκάρ και διαμάντια. Όλα
αυτά καταρρέουν κατά τον ιερό Νιπτήρα. Το αληθινό μεγαλείο είναι η μεγαλοψυχία,
η αυτοπροσφορά. Ο σπουδαιότερος είναι ο πιο μεγαλόψυχος, αυτός που πάει ως το
τέλος της αυτοπαράδοσης και, σ’ αυτήν την κατηγορία, δεν υπάρχει αντιζηλία.
Στην κλίμακα των αξιών ο Ιησούς αντικαθιστά την υπεροχή, την κυριαρχία, με τη
μεγαλοψυχία, που συνίσταται σε μια γαμήλια συναλλαγή, συναλλαγή αγάπης, όπου ο
σύνδεσμος είναι θεμελιωμένος, και από τις δύο μεριές, πάνω σε ένα απόλυτο και
ελεύθερο «ναι»: «…γιατί σας αρραβώνιασα με έναν άνδρα, τον Χριστό, για να σας
παρουσιάσω σ’ Αυτόν σαν αγνή παρθένο» (Β΄ Κορ. 11,2). Το πλύσιμο των ποδιών
πραγματοποιεί μια μοναδική σύνθεση του μεγαλείου και της ταπεινώσεως.
«Αν υπάρχει
Θεός, ο άνθρωπος είναι ένα τίποτα», λέει ο Sartre. Οι δήθεν πιστοί του δίνουν
αφορμή να κάνει τέτοιες σκέψεις. Ωστόσο, ο Ιησούς θέλει με πάθος το μεγαλείο
του ανθρώπου, μεγαλείο μεγαλοψυχίας και αγάπης, όπου απαλλασσόμαστε από το
«εγώ», το οποίο έχουμε ιδιοκτησία μας, για να καταλήξουμε σ’ ένα «εγώ» που
προσφέρει, σε μια γνήσια προσφορά.
Μπορούμε
δικαίως, περισσότερο από τον κομμουνισμό, να διεκδικήσουμε το ανθρώπινο
μεγαλείο. Προκειμένου καθένας μας να μην είναι ένας απρόσωπος αριθμός,
προκειμένου η ζωή μας να έχει αξία και να αναγνωρίζεται ως ζωή, ο Ιησούς μας
άφησε αυτό το μυστικό: Ότι το μεγαλείο βρίσκεται μέσα στη μεγαλοψυχία. Αυτό που
αποσπάει τον άνθρωπο από το προκατασκευασμένο, είναι η αγάπη, η οποία τον
αποσπάει από τον ίδιο του τον εαυτό, για να τον καταστήσει μία προσφορά. Η Θεία
Παρουσία γίνεται αποτελεσματική, ακτινοβόλος, χάρη στο «ναι» που Της δόθηκε,
ενώ ήταν ήδη εκεί. Πρόκειται για μία τεράστια λύτρωση, γιατί ο Θεός είναι στο
εξής μία εμπειρία, η οποία συμπίπτει με τη συνάντηση του εαυτού μας. Η
ανακάλυψη του Θεού και του αληθινού εαυτού μας, είναι το ίδιο γεγονός. Ο
άνθρωπος έρχεται στον εαυτό του ανακαλύπτοντας τον Θεό.
Έχουμε εδώ μια
αξιοποίηση της ζωής ασύγκριτη. «Ο ουρανός, είναι η ψυχή του δικαίου», λέει ο
άγιος Γρηγόριος. Ο ουρανός είναι εδώ, τώρα. Όλη η καθημερινή ζωή, όλες οι
ανθρώπινες κινήσεις της εργασίας, της προσπάθειας… μεταμορφώνονται,
θεοποιούνται. Αποκτούν μια ατέλειωτη αξία και μια εμβέλεια αιώνια.
Δεν μπορούμε
παρά να θαυμάσουμε πολύ αυτήν την χριστιανική λύση, η οποία δεν απορρέει από
έναν φιλόσοφο ή έναν επιστήμονα, αλλά απορρέει από την αυθεντικότητα μέσα στην
αυτοπροσφορά, από την απέραντη μεγαλοψυχία, από τον ίδιο τον Ιησού. Για να
γίνουμε άνθρωποι πρέπει να εισέλθουμε σε διάλογο με τον Θεό. Μέσα σ’ αυτή την
οικειότητα αγάπης γίνεται αντιληπτή η σιωπηλή μουσική που είναι ο Ζωντανός
Θεός. Ο άνθρωπος παραδίδεται στο μεγαλείο του μ’ ένα βλέμμα προς Εκείνον. Θα
έχανε την αξία του σκεπτόμενος τον εαυτό του.
Ας
ανακαλύψουμε αυτό το μεγαλείο, που έχουμε να πραγματοποιήσουμε, για να γίνουμε
σπέρματα ελευθερίας απέναντι σε όλους τους αδελφούς μας, τους ανθρώπους. Πρέπει
να συντελέσουμε στο να καρποφορήσει αυτό το θαυμάσιο μυστικό, ώστε να μεταδοθεί
αυτό το μεγαλείο σε όλους εκείνους που -ευτυχώς άλλωστε- βασανίσθηκαν από αυτόν
τον πόθο τού μεγαλείου, τού μεγαλείου της παραιτήσεως, της αγάπης και της
μεγαλοψυχίας.
Ο άγιος Λέων,
σ’ ένα κήρυγμα για τα Χριστούγεννα, έλεγε: «Αναγνώρισε, Χριστιανέ, την αξία
σου. Είσαι μέτοχος της Θείας Φύσεως. Μην επιστρέφεις λοιπόν, με έναν τρόπο
ανάξιο της φυλής σου, στο παλιό σου μίασμα. Να θυμάσαι ποιας κεφαλής και τίνος
σώματος είσαι μέλος. Φέρε στη μνήμη σου ότι σε έχουν τραβήξει από την εξουσία
του σκότους. Σε έχουν μεταφέρει στη Βασιλεία του φωτός, στη Βασιλεία του Θεού.
Με το μυστήριο του Βαπτίσματος έγινες ναός του Αγίου Πνεύματος. Μην τρέπεις σε
φυγή, με τις διεφθαρμένες σου πράξεις, έναν οικοδεσπότη τέτοιας ποιότητος και
μην τοποθετείσαι υπό την εξουσία του διαβόλου. Γιατί το τίμημα της εξαγοράς
σου, είναι το αίμα του Χριστού…».
Πρέπει να
ακούσουμε αυτό το κάλεσμα προς το μεγαλείο και την αξιοπρέπεια, γιατί είναι
ουσιαστικό για τη σημερινή ανθρωπότητα. Αν έχουμε μεγαλώσει με μια νοοτροπία
που αποδίδει στον Θεό ένα ψεύτικο μεγαλείο και θεωρεί ότι τον μεγαλώνει μέσα
από μια λάθος ανθρώπινη εκμηδένιση, πρέπει να καταλάβουμε ότι το μεγαλείο μας
-το πραγματικό- είναι αυτό που δοξάζει τον Θεό.
Μακάρι η ζωή
μας να κάνει μια νέα αρχή, για να διαδώσουμε την καλή είδηση του Ευαγγελίου,
προκειμένου κάθε άνθρωπος να ακούσει αυτό το κάλεσμα στο πραγματικό μεγαλείο,
που δημιουργείται με την αυτοπροσφορά. Είναι το κοινό καλό όλων των ανθρώπων,
που δεν μπορούν να ενωθούν παρά μόνο όσο ξέρουν ότι όλοι έχουν τις ρίζες τους
μέσα στην ίδια Παρουσία ζωής και αγάπης.
ΠΗΓΗ : enoriako.info/Category Κείμενα/Διάφορα/
