Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΦΡΑΙΜ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ

   Σωφροσύνη! . Αν δεν περιορίσουμε –πράγμα που συχνά και πολύ λαθεμένα γίνεται- την έννοια της λέξης «σωφροσύνη» μόνο στη σαρκική της σημασία, θα μπορούσε να γίνει κατανοητή σαν το θετικό αντίστοιχο της λέξης «αργία». «Αργία», πρώτα απ’ όλα, είναι η αδράνεια, το σπάσιμο της διορατικότητας και ενεργητικότητάς μας, η ανικανότητα να βλέπουμε καθολικά, σφαιρικά. Επομένως αυτή ο ολότητα είναι το εντελώς αντίθετο από την αδράνεια. Αν συνηθίζουμε με τη λέξη σωφροσύνη να εννοούμε την αρετή την αντίθετη από τη σαρκική διαφθορά  είναι γιατί ο διχασμένος χαρακτήρας μας, πουθενά αλλού δεν φαίνεται καλύτερα  παρά στην σαρκική επιθυμία που είναι αλλοτρίωση του σώματος από την ζωή και τον έλεγχο του πνεύματος. Ο Χριστός επαναφέρει την «ολότητα» (τη σωφροσύνη) μέσα μας και το κάνει αυτό αποκαθιστώντας την αληθινή κλίμακα των αξιών, με το να μας οδηγεί πίσω στο Θεό.

        Ο πρώτος υπέροχος καρπός της σωφροσύνης είναι η ταπεινοφροσύνη. Πάνω απ’ όλα είναι η νίκη της αλήθειας μέσα μας, η απομάκρυνση του ψεύδους μέσα στο οποίο συνήθως ζούμε.  Μόνη η ταπεινοφροσύνη είναι άξια της αλήθειας’ μόνο μ ’αυτή δηλαδή μπορεί κανείς να δει και να δεχθεί τα πράγματα όπως είναι και έτσι να δει το Θεό, το μεγαλείο Του, την καλωσύνη Του και την αγάπη Του στο καθετί.  Να γιατί, όπως ξέρουμε, ο Θεός «υπερηφάνοις αντιτάσσεται, ταπεινοίς δε δίδωσι χάριν». 

       Μετά τη σωφροσύνη και την ταπεινοφροσύνη, κατά φυσικό τρόπο, ακολουθεί η υπομονή.  Ο «φυσικός» ή «πεπτωκώς» άνθρωπος είναι ανυπόμονος, γιατί είναι τυφλός για τον εαυτό του, και βιαστικός στο να κρίνει και να καταδικάζει τους άλλους.  Με διασπαρμένη, ατελή και διαστρεβλωμένη γνώση των πραγμάτων που έχει, μετράει τα πάντα με βάση τις δικιές του προτιμήσεις και δικιές του ιδέες.  Αδιαφορεί για τον καθένα γύρω του εκτός από τον εαυτό του, θέλει η ζωή του να είναι πετυχημένη τώρα, αυτή τι στιγμή.  Η υπομονή, βέβαια, είναι μια αληθινά θεϊκή αρετή. Ο Θεός είναι υπομονετικός όχι γιατί είναι «συγκαταβατικός» αλλά γιατί βλέπει το βάθος όλων των πραγμάτων, γιατί η εσωτερική πραγματικότητά τους, την οποία εμείς με την τυφλότητά μας δεν μπορούμε να δούμε, είναι ανοιχτή σ’ Αυτόν. Όσο πιο κοντά ερχόμαστε στο Θεό τόσο περισσότερο υπομονετικοί γινόμαστε και τόσο πιο πολύ αντανακλούμε αυτή την απέραντη εκτίμηση για όλα τα όντα, πράγμα που είναι κύρια ιδιότητα του Θεού.

       Τέλος, το αποκορύφωμα και ο καρπός όλων των αρετών, κάθε καλλιέργειας και κάθε προσπάθειας, είναι η αγάπη.  Αυτή η αγάπη που, όπως έχουμε πει, μπορεί να δοθεί μόνο από το Θεό, είναι δώρο που αποτελεί σκοπό για κάθε πνευματική προετοιμασία και άσκηση.

Alexander Schmemann

 

       

Ανάμεσα σ’όλες τις προσευχές και τους ύμνους της Μεγάλης Σαρακοστής μια σύντομη προσευχή μπορεί να ονομαστεί η προσευχή της Μεγάλης Σαρακοστής. Η Παράδοση την αποδίδει σε έναν από τούς μεγάλους δασκάλους της πνευματικής ζωής, τον Άγιο Εφραίμ το Σύρο.

        Αυτή η σύντομη και απλή προσευχή κατέχει μια τόσο σημαντική θέση στην όλη λαττρία  της Μεγάλης Σαρακοστής;  Διότι απαριθμεί, μ’ ένα μοναδικό τρόπο, όλα τα αρνητικά και τα θετικά στοιχεία  της μετάνοιας και αποτελεί, θα λέγαμε, ένα «κανόνα ελέγχου» του προσωπικού μας αγώνα στην περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής.  Αυτός ο αγώνας σκοπεύει πρώτα απ’ όλα στην απελευθέρωσή μας από μερικές βασικές πνευματικές ασθένειες που διαμορφώνουν τη ζωή μας και μας κάνουν πραγματικά ανίσχυρους ακόμα και για να κάνουμε αρχή στροφής στο Θεό.

        Η βασική ασθένεια είναι η αργία.  Είναι η παράξενη εκείνη τεμπελιά και η παθητικότητα ολόκληρης της ύπαρξής μας που πάντα μας σπρώχνει προς τα «κάτω» μάλλον παρά προς τα «πάνω» και που διαρκώς μας πείθει ότι δεν είναι δυνατόν ω’ αλλάξουμε και επομένως δε χρειάζεται να επιθυμούμε την αλλαγή.  Είναι ένας βαθιά ριζομένος κυνισμός που σε κάθε πνευματική πρόκληση απαντάει με το «γιατί;» και καταντάει τη ζωή μας μια απέραντη πνευματική φθορά.  Αυτή είναι η ρίζα όλης της αμαρτίας γιατί δηλητηριάζει κάθε πνευματιμ]κή ενεργητικότητα στην πιο βαθιά της πηγή.

 

        Το αποτέλεσμα της «αργίας», είναι η λιποψυχία. Είναι μια κατάσταση δειλίας που όλοι οι Πατέρες της Εκκλησίας τη θεώρησαν τον μεγαλύτερο κίνδυνο της ψυχής.  Η λιποψυχία, η αποθάρρυνση, είναι η ανικανότητα του ανθρώπου να βλέπει καθετί καλό ή θετικό.     Είναι η αναγωγή των πάντων στον αρνητισμό και στην απαισιοδοξία.  Είναι στ’ αλήθεια η δαιμονική δύναμη μέσα μας γιατί ο Σατανάς είναι βασικά  ένας ψεύτης.  Ψιθυρίζει ψευτιές στον άνθρωπο για το Θεό και για τον κόσμο’ γεμίζει τη ζωή με σκοτάδι και αρνητισμό.  Η λιποψυχία είναι η αυτοκτονία της ψυχής γιατί όταν ο άνθρωπος κατέχεται απ’ αυτή είναι εντελώς ανίκανος να δει το φώς και να το επιθυμήσει.

 

       Πνεύμα φιλαρχίας ! Φαίνεται παράξενο πως η αργία και η λιποψυχία είναι ακριβώς εκείνα που γεμίζουν τη ζωή μας με τον πόθο της φιλαρχίας.  Μολύνοντας όλη μας την τοποθέτηση απέναντι στη ζωή, κάνοντάς την άδεια και χωρίς νόημα, μας σπρώχνουν ν’ αναζητήσουμε  αντιστάθμισμα σε μια ριζικά λανθασμένη στάση απέναντι στα άλλα πρόσωπα.  Αν η ζωή μου δεν είναι προσανατολισμένη προς το Θεό, αν δεν σκοπεύει σε αιώνιες αξίες, αναπόφευκτα θα γίνει εγωιστική και εγωκεντρική, πράγμα που σημαίνει ότι όλοι  οι άλλοι γίνονται τα μέσα για τη δική  μου αυτοϊκανοποίηση.  Αν ο Θεός δεν είναι ο «Κύριος και Δεσπότης της ζωής μου», τότε το εγώ μου γίνεται ο κύριος και δεσπότης μου, γίνεται το απόλυτο κέντρο του κόσμου μου και αρχίζω να εκτιμώ καθετί  με βάση τις δικιές μου ανάγκες, τις δικιές μου ιδέες, τις δικιές μου επιθυμίες και τις δικιές μου κρίσεις.  Έτσι η επιθυμία της φιλαρχίας γίνεται η βασική μου αμαρτία στις σχέσεις  με τις άλλες υπάρξεις, γίνεται μια αναζήτηση υποταγής τους σε μένα.  Δεν είναι πάντοτε απαραίτητο να εκφράζεται η φιλαρχία  μου σαν έντονη ανάγκη ναν διατάζω και να κηδεμονεύω τους «άλλους».  Μπορεί επίσης να εκφράζεται και σαν αδιαφορία, περιφρόνηση, έλλειψη ενδιαφέροντος, φρoντίδας και σεβασμού.  Και είναι ακριβώς η «αργία», μαζί με την «λιποψυχία» που απευθύνονται αυτή τη φορά προς τους άλλους έτσι συμπληρώνεται η πνευματική αυτοκτονία με την πνευματική δολοφονία.

Alexander Schmemann

 

 

 

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΙΝΗΣ

 

Εκάθισεν Αδάμ τότε,

Και έκλαυσεν απέναντι της τρυφής του Παραδείσου,

χερσί τύπτων τας όψεις,

Και έλεγεν’

Ελεήμον, ελέησόν με τον παραπεσόντα.

 

Ιδών Αδάμ τον Άγγελον,

ωθήσαντα  και κλείσαντα την του θείου κήπου θύραν,

αναστέναξε μέγα,

και έλεγεν’

Ελεήμον, ελέησόν με τον παραπεσόντα.

 

Συνάλγησον  Παράδεισε,

τω κτήτορι πτωχεύσαντι,και τω ήχω σου των φύλλων,

ικέτευσον τον Πλάστην, μη κλείση σε.

Ελεήμον, ελέησόν με τον παραπεσόντα.

 

«Χαρμολύπη» λοιπόν είναι : η θλίψη για την εξορία μου, για την καταστροφή που έχω κάνει στη ζωή μου’ είναι η χαρά για την παρουσία του Θεού και τη συγγνώμη Του, η χαρά για την ξαναγεννημένη επιθυμία για το Θεό, η ειρήνη από την επιστροφή στο σπίτι.

Alexander Schmemann

 

 

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΚΡΙΣΗ  (Κυριακή της Απόκρεω)

Είναι η αγάπη και πάλι  που αποτελεί το θέμα της Κυριακής της Απόκρεω.  Ευαγγελικό ανάγνωσμα της μέρας είναι η παραβολή     του Χριστού για την Τελευταία Κρίση (Ματθ. 25,31-46).  Όταν ο Χριστός θα έρθει να μας κρίνει ποιο θα είναι το κριτήριό Του; Η  παραβολή μας δίνει την απάντηση : η αγάπη -΄0χι ένα απλό ανθρωπιστικό ενδιαφέρον για μια αφηρημένη δικαιοσύνη και για κάποιους, ανώνυμους ¨φτωχούς», αλλά η συγκεκριμένη και προσωπική αγάπη για τον άνθρωπο, για κάθε ανθρώπινο πρόσωπο με το οποίο ο Θεός με φέρνει σε επαφή στη ζωή μου. Αυτή η διάκριση είναι πολύ σημαντική γιατί σήμερα όλο και περισσότεροι χριστιανοί έχουν την τάση να ταυτίζουν τη χριστιανική αγάπη με πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές φροντίδες.  Με άλλα λόγια .έχουν  την τάση να μετατοπίζουν το ενδιαφέρον από το μοναδικό πρόσωπο και το μοναδικό προσωπικό προορισμό του στις ανώνυμες οντότητες όπως οι «τάξεις» οι «φυλές» κ.λ.π.  Όχι ότι αυτές οι φροντίδες είναι λανθασμένες.  Είναι φανερό ότι οι χριστιανοί μέσα στην πορεία της ζωής τους, μέσα στις ευθύνες τους σαν πολίτες, σαν επαγγελματίες κ.λ.π., καλούνται να φροντίζουν, όσο οι δυνατότητες και η κατανόηση τους επιτρέπουν περισσότερο, για μια δίκαιη σταθερή και γενικά πιο ανθρώπινη κοινωνία.  Όλα αυτά, σίγουρα, προέρχονται από την χριστιανική αγάπη.  Αλλά η χριστιανική αγάπη, αυτή καθαυτή είναι κάτι διαφορετικό και αυτή η διαφορά θα γίνει κατανοητή και θα διαφυλαχθεί αν η Εκκλησία διατηρήσει τη μοναδική αποστολή της και δε γίνει μια συνηθισμένη «κοινωνική υπηρεσία» που ασφαλώς δεν είναι στη φύση της.

Η χριστιανική αγάπη είναι «δυνατή αδυνατότητα» να βλέπω το Χριστό στο πρόσωπο κάθε ανθρώπου, οποιοσδήποτε κι αν είναι αυτός, και τον οποίο ο Θεός, μέσα στο αιώνιο και μυστηριώδες σχέδιό Του, έχει αποφασίσει να φέρει μέσα στη ζωή μου έστω και για λίγες στιγμές να το φέρει κοντά μου όχι σαν μια ευκαιρία για «καλή πράξη» ή για εξάσκηση της φιλανθρωπίας μου, αλλά σαν αρχή μιας αδιάκοπης συντροφιάς μέσα στον ίδιο το Θεό.

Αληθινά τί άλλο είναι η αγάπη παρά αυτή η μυστηριώδης δύναμη που ξεπερνάει το τυχαίο και το εξωτερικό στον «άλλο» -ξεπερνάει δηλαδή την εξωτερική του εμφάνιση, την κοινωνική του θέση, την εθνική του καταγωγή, την διανοητική του ικανότητα- και φτάνει στην ψυχή του, τη μοναδική και μοναδικά προσωπική «ρίζα» της ανθρώπινης ύπαρξης, το αληθινό και μοναδικό   κομμάτι του Θεού μέσα του; Αν ο Θεός αγαπάει κάθε άνθρωπο είναι ακριβώς γιατί Αυτός μόνο γνωρίζει τον ατίμητο και απόλυτα μοναδικό θησαυρό, την «ψυχή» ή το  «πρόσωπο», που έδωσε στον κάθε άνθρωπο. Η χριστιανική αγάπη λοιπόν είναι η συμμετοχή σ’ αυτή τη θεϊκή γνώση, είναι το δώρο αυτής της θεϊκής αγάπης.  Δεν υπάρχει «απρόσωπη» αγάπη γιατί  αγάπη είναι η υπέροχη ανακάλυψη του «προσώπου» στον «άνθρωπο», η ανακάλυψη του συγκεκριμένου και μοναδικού προσώπου μέσα στο σύνολο γενικά. Είναι η ανακάλυψη σε κάθε άνθρωπο αυτού που τον κάνει «αξιαγάπητο» και που είναι δοσμένο από το Θεό.

Alexander Schmemann