Η ΣΤΙΓΜΗ ΚΑΙ Η ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ

Καθετί σ’ αυτό τον κόσμο υπόκειται στο νόμο της φθοράς, καθώς ο χρόνος περνά και μόνο ο ίδιος ο Χρόνος, ο γέρο-Χρόνος, όπως τον παρέστησε η λαϊκή φαντασία, φαίνεται να παραμένει  ανέπαφος  μέσα σ’ όλη αυτή τη διαδικασία, μέσα σ’ αυτή τη ροή  και τη φθορά των πραγμάτων.  Κι όμως ο χρόνος θα μπορούσε να γίνει αιωνιότητα αν ο άνθρωπος αξιοποιούσε στη ζωή του ό,τι ο δανός θεολόγος και φιλόσοφος Σαίρεν Κίρκεγκωρ ονομάζει : «αποφασιστική στιγμή».

       Η στιγμή αυτή κατά την οποία συναντιούνται από θρησκευτική έννοια ο χρόνος και η αιωνιότητα είναι η εκλογή που κάνει ο άνθρωπος για τον εαυτό του στο αιώνιό του κύρος. Είναι η απόφασή του να γίνει ο πραγματικός εαυτός του, ένα υπαρξιακό άτομο, μια προσωπικότητα.  «Η εκλογή αυτή καθαυτή  -γράφει ο ίδιος ο Κίρκεγκωρ στο βιβλίο του
«Εἴτε-εἴτε»- είναι αποφασιστική για το περιεχόμενο της  προσωπικότητας», η οποία «προσωπικότητα είναι το απόλυτο, είναι το δικό της τέλος και ο δικός της σκοπός, είναι η ένωση του γενικού (του παγκόσμιου) και του ιδιαίτερου. Επομένως όταν εκλέγω την προσωπικότητα, εκλέγω το απόλυτο. Και τί είναι απόλυτο; Αυτό είναι το εγώ ο ίδιος στο αιώνιό μου κύρος».

       Όπως βλέπουμε λοιπόν, ο Κίρκεγκωρ εξαρτά την αιωνιότητα από τη στιγμή, που είναι αποφασιστική για το άτομο και που γι’ αυτό διαρκεί για πάντα.  Η στιγμή αυτή, όπως την αντιλαμβάνεται ο Κατάνι, «έρχεται όταν πρέπει να θυσιάσουμε το παρελθόν χωρίς δισταγμό, ν’ αποβάλουμε τον παλαιό άνθρωπο και  να μη στραφούμε πιά προς τα πίσω.  Έρχεται όταν πρόκειται να πραγματοποιηθεί μέσα μας η αναγέννηση σε μια νέα ζωή, που είναι, σύμφωνα με την ορολογία του ίδιου του Κίρκεγκωρ, «ο αναδιπλασιασμός» αυτής της ζωής στην αιωνιότητα, δηλαδή «ένα δεύτερο γίγνεσθαι μέσα στο πρώτο γίγνεσθαι».

Μ.Κ.Μ.  «Φωνή Κυρίου» 1984

 

Ἀπολυτίκιον

Ἡ γέννησίς σου

Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ἀνέτειλε τῷ κόσμῳ, τὸ φῶς

τὸ τῆς γνώσεως’  ἐν αὐτῇ γὰρ οἱ τοῖς ἄστροις

λατρεύοντες , ὑπὸ ἀστέρος ἐδιδάσκοντο, σὲ προσκυνεῖν,

τὀν Ἥλιον τῆς δικαιοσύνης’  καὶ σὲ γινώσκειν ἐξ ὕψους

ἀνατολήν’  Κύριε , δόξα σοι.

 

 

Apolytikion

 

Thy Nativity, O Christ

our God, has shone upon the world with the light

of knowledge: for thereby they who adored the stars

through a star were taught to worship Thee, the Sun

of Righteousness, and to know Thee, the Dayspring

from on high, o Lord, glory to Thee.

 

ΒΑΤΟΠΕΔΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΒΙΒΛΟΣ Α΄

Ὕμνοι τῶν Χριστουγέννων

 

Τῆς Κυριακῆς πρό τῆς Χριστοῦ Γεννήσεως

Ἐκ τοῦ Ἐσπερινοῦ

Ἦχος α΄.  Πανεύφημοι Μάρτυρες

 

Ἐναπογραφόμενος Χριστέ,

 δούλοις τῷ τοῦ Καίσαρος δι’εὐσπλαχνίαν προστάγματι,

ἔρχῃ χαρίσασθαι τὴν ἐλευθερίαν, τὴν ζωἠν καὶ λύτρωσιν,

ἀγνώμοσιν οἰκέταις Μακρόθυμε, τοῖς προσκυνοῦσι σου

τὰ σωτήρια Γενέθλια, τοῦ ἐλθόντος σῶσαι

τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

 

 

For the Sunday before the Nativity of Christ

FromVespers

First Mod

 

By deing registered, O Christ,

with the slaves by the decree of Caesar, out of

compassion,Thou, O long-suffering One, hast come

to bestow freedom, life and deliverance upon

ungrateful servants, who now worship Thy saving

Nativity; O Thou Who hast come to save our souls.

 

ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΒΙΒΛΟΣ Α΄

Ὕμνοι τῶν Χριστουγέννων

 

 

 

      

Ο ΘΕΟΣ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ ΙΙ

 Οι μοντέρνοι ειδήμονες που βλέπουν τα Χριστούγεννα αφ’ υψηλού,  δεν παύουν παρ’ όλα αυτά να τονίζουν και να ξανατονίζουν  πόσο σημαντική είναι για τη ζωή η μόρφωση και η παιδαγωγική ψυχολογία.  Στιγμή δεν σταματούν  να επαναλαμβάνουν ότι, σύμφωνα με τους νόμους της αιτιότητας, οι πρώιμες παιδικές εντυπώσεις είναι εκείνες που διαμορφώνουν το χαρακτήρα του ανθρώπου.  Εξοργίζονται μάλιστα όταν βλέπουν την όραση ενός μικρού παιδιού να δηλητηριάζεται από τα κακόγουστα χρώματα μιας κούκλας, ή όταν το νευρικό του σύστημα ταλαιπωρείται από κάποια κακόηχη κουδουνίστρα. Ε, λοιπόν αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι μάς θεωρούν, εμάς, στενόμυαλους και φανατικούς όταν λέμε ότι, γι ’αυτούς ακριβώς τους λόγους, είναι διαφορετικό να αναθρέφεται  ἐνα  παιδί ως Χριστιανός και διαφορετικά να μεγαλώνει ως Μουσουλμάνος, Εβραίος, ή άθεος. Αλλά  αυτή η διαφορά υπάρχει και είναι ότι, μέσα από εικόνες και ιστορία, το χριστιανόπουλο διδάσκεται και αφομοιώνει από την πρώιμη ηλικία του αυτόν ακριβώς τον ασύλληπτο συνειρμικό συνδυασμό τόσο αντίθετων μεταξύ τους ιδεών. Δεν πρόκειται για μια θεολογική απλώς διαφορά. Πρόκειται για μια ψυχολογική διαφορά, η οποία παραμένει εντυπωμένη στο νου ακόμη και όταν φύγουν από τη μέση οι θεολογίες.  Είναι «αθεράπευτη», όπως θα έλεγαν οι μοντέρνοι ειδήμονές μας. Κάθε αγνωστικιστής ή άθεος που σαν παιδί γιόρτασε τα Χριστούγεννα, διατηρεί μέσα στο νου του, είτε του αρέσει είτε όχι, την ικανότητα να συνδυάζει συνειρμικά δύο ιδέες τις οποίες η υπόλοιπη  Ανθρωπότητα θεωρεί εντελώς ξένες μεταξύ τους : την ιδέα  ενός μωρού και την ιδέα μιας άγνωστης δύναμης που βαστάει τα αστέρια. Ο νους και η φαντασία του εξακολουθούν να συνδυάζουν  αυτές τις δύο ιδέες, ακόμη κι όταν η στεγνή λογική του δεν βλέπει για ποιο λόγο να κάνει ένα τέτοιο συνειρμό.  Η εικόνα μιας μητέρας που κρατάει στην αγκαλιά της ἐνα μωρό, θα του παραπέμπει πάντοτε σε κάποιον σωτήρα και θα συνδυάζει το τρομερό όνομα του Θεού με το έλεος και τη γλυκύτητα. Ας το προσέξουμε : αυτές οι δύο ιδέες δεν είναι από τη φύση τους αυτονόητα και αναπόφευκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους. Ούτε ο αρχαίος Έλληνας, ούτε ο Κινέζος, ούτε ο Αριστοτέλης, ούτε ο Κομφούκιος κάνουν ένα τέτοιο συνδυασμό. Όπως δεν συνδυάζονται υποχρεωτικά οι έννοιες βαρύτητα και γατάκι, έτσι δεν συνδυάζονται κατ’ ανάγκην οι έννοιες  Θεός και μωράκι. Τις συνέδεσαν μέσα στο νου μας τα Χριστούγεννα επειδή είμαστε Χριστιανοί, επειδή είμαστε ψυχολογικά Χριστιανοί, έστω και αν δεν είμαστε θεολογικά Χριστιανοί. Κοντολογίς, αυτός ο συνδυασμός μετασχημάτισε καθοριστικά την ανθρώπινη φύση. Διότι υπάρχει πραγματικά μια διαφορά  ανάμεσα στον άνθρωπο που το γνωρίζει αυτό και σε εκείνον που δεν το γνωρίζει.  Αυτή η διαφορά δεν είναι απαραιτήτως διαφορά ηθικού βάρους. Ένας Μουσουλμάνος ή ένας Εβραίος  μπορεί κάλλιστα να έχουν μεγαλύτερη ηθική ακεραιότητα από ένα Χριστιανό. Είναι όμως μια διαφορά, η οποία αφορά στο απλό και ξεκάθαρο γεγονός της διασταύρωσης δύο διαφορετικών ακτίνων φωτός,  στο συνδυασμό δύο διαφορετικών  άστρων στο δικό μας ζωδιακό χάρτη. Πρόκειται για τον συνδυασμό της παντοδυναμίας με την αδυναμία, η της θεότητας με την παιδικότητα, ο οποίος αποτελεί στ’ αλήθεια την κατακλείδα της χριστιανικής πίστης και τίποτα, ούτε  καν οι εκατομμύρια επαναλήψεις, δεν μπόρεσε να τον μετατρέψει  σε βαρετή κοινοτοπία.  Έχουμε λοιπόν  κάθε λόγο  να μιλάμε για ένα μοναδικό χαρακτηριστικό του Χριστιανισμού. Η Βηθλεέμ είναι ο τόπος στον οποίο συναντιούνται τα άκρα.

                                                                                  GILBERT KEITH CHESTERTON,The Everlasting Man, London 1925

                                                                                             Ο ΑΙΩΝΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ,  ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΩΝΑΣ , ΠΡΕΒΕΖΑ 2021

 

Ο ΘΕΟΣ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ Ι

       Το πρώτο μέρος αυτής της σκιαγραφίας της ανθρώπινης ιστορίας ξεκίνησε από το σπήλαιο το οποίο η εκλαϊκευμένη επιστήμη συνδέει με τον άνθρωπο των σπηλαίων και στο οποίο ανακαλύφθηκαν αρχαϊκές ζωγραφιές ζώων.  Το δεύτερο μισό  της ανθρώπινης ιστορίας ξεκινάει, και αυτό,  από ένα σπήλαιο.  Μάλιστα ο θρύλος λέει ότι ούτε εδώ έλειπαν τα ζώα, αφού ήταν μια σπηλιά που χρησιμοποιούσαν για στάβλο κάποιοι  βοσκοί στα υψίπεδα της Βηθλεέμ, οδηγώντας εκεί τα ζώα τους για να περάσουν τη νύχτα. Εκεί λοιπόν, μαζί με τα ζώα των βοσκών, βρήκε καταφύγιο ένα αντρόγυνο όταν τους έκλεισαν κατάμουτρα την πόρτα στο χάνι του χωριού.  Και εκεί, μπροστά στα πόδια τους, σε μια φάτνη μέσα στα σπλάχνα της γης, γεννήθηκε ο Ιησούς Χριστός.  Αλλά υπάρχει σε αυτή τη δεύτερη γέννηση κάτι που θυμίζει τις σπηλιές στις οποίες είχαν καταφύγει οι πρώτοι άνθρωποι.  Ο Θεός ήταν  και αυτός ένας  Άνθρωπος του Σπηλαίου, και ζωγράφισε και αυτός παράξενες χρωματιστές μορφές πλασμάτων πάνω στα τοιχώματα του Κόσμου –μόνο που οι δικιές του ζωγραφιές είχαν ζωή.

        Ένα πλήθος θρύλων και βιβλίων που διαρκώς μεγαλώνει και δεν πρόκειται να σταματήσει ποτέ, αφηγείται ξανά και ξανά την πεμπτουσία αυτού του θαυμαστού παράδοξου: τα χέρια που έπλασαν τον ήλιο και τ’ αστέρια, ήταν τα ίδια εκείνα μωρουδιακά χεράκια που μόλις κι έφταναν να αγγίξουν τα τεράστια κεφάλια των ζώων γύρω από τη φάτνη. Πάνω σε τούτο το παράδοξο, πάνω σε αυτήν τη σπαζοκεφαλιά θα λέγαμε, θεμελιώνεται ολόκληρη η λογοτεχνία της χριστιανικής πίστης.  Και είναι ένα αίνιγμα που αφήνει αμήχανη την υποτιθέμενα επιστημονική κριτική.  Πράγματι, η κριτική αυτή,  αφού εξηγήσει λεπτομερώς ότι είναι μάλλον αδύνατο να έχει συμβεί αυτό που ανέκαθεν εμείς υποστηρίζαμε προκλητικά και διακηρύσσαμε με υποτίθεται ένα σωρό υπερβολές, στη συνέχεια το απορρίπτει μειλίχια χαρακτηρίζοντάς το τερατολογία και λέγοντας πως είναι υπερβολικά καλό για να είναι αληθινό.  Όταν όμως την εκπληκτική αυτή αντίθεση ανάμεσα στη δημιουργία του Κόσμου και τη γέννηση ενός μωρού κάπου πάνω στη Γη, την έχουν επαναλάβει, τονίσει, υπογραμμίσει, εγκωμιάσει, τραγουδήσει χαρμόσυνα, βροντοφωνάξει, ή ακόμα και ουρλιάξει εκατοντάδες χιλιάδες ύμνοι, ψαλμοί, τραγούδια, ποιήματα, κάλαντα, τελετές, εικόνες και λαϊκά κηρύγματα της Χριστιανοσύνης, θα έλεγα πως μάλλον δεν χρειαζόμαστε τη γνωμάτευση τέτοιων ειδημόνων για να μας πουν ότι αυτό που πιστεύουμε είναι απίστευτο. Ιδίως όταν πρόκειται για ειδήμονες που δεν έχουν την ευστροφία να πιάσουν στον αέρα ένα αστείο, ακόμα και τους δικούς τους αστεϊσμούς. Πρέπει ωστόσο να πω κάτι σχετικά με αυτή την αντίθεση και το συνειρμικό συνδυασμό των ιδεών που εμπεριέχεται σε αυτήν, διότι μπορεί να αναδείξει καλύτερα τη κεντρική θέση αυτού του εδώ βιβλίου.

 

G. K. Chesterton, The Everlasting Man, πρώτη έκδοση: Hodder & Stoughton, London 1925

Για την ελληνική γλώσσα: 2021 Εκδόσεις Ιωνάς

 

 

       
 Ὅταν σὲ ἀτενίζω, Κύριε Ίησοῦ, δἐν νοιώθω πιὰ τὴν ἀνάγκη νὰ σὲ ρωτήσω.  Οὔτε νὰ πάρω ἀπαντήσεις σὲ ίδιαίτερα προβλήματα.  Τὸ  πρόσωπό σου, ἡ μορφή σου, εἶναι ἡ ἀπόλυτα ἰκανοποιητικὴ καὶ ὁλοκληρωμένη ἀπάντηση.  Ὅταν στηλώνω τἀ μάτια μου σὲ σένα, τὂ πᾶν μοῦ ἀποκαλύπτεται μέσα στὴν μορφή σου. Ἴσως μὲ κάποια ἀσάφεια, πάντως μὲ πολλὴ δύναμη.  Ἀκόμη κι αὐτὴ ἡ ἀσάφεια (ποὺ εἶναι ἀδύνατο νὰ ὐπερνικηθῆ λόγῳ τῆς διαφορᾶς μας, λόγῳ τῆς ἀδυναμίας μου) ἀποτελεῖ  συχνὰ γιὰ μένα κάτι ποὺ ἔχει  ἐκθαμβωτική σαφήνεια καὶ καθαρότητα.  Κάθε φορὰ ποὺ ἔχω τὸ αἰσθημα ὅτι ἐπέτυχα μιὰ καθαρὴ θέα τοῦ προσώπου σου τὰ πάντα γίνονται γιἀ μένα ὁλοκάθαρα καὶ ὀλόφωτα.

       Ὀ λόγος σου, Ἰησοῦ, δἐν εἶναι σχόλιο στὴ μεταξύ μας σχέση.  Ὀ λόγος σου γεννᾶ τὴ σχέση αὐτὴ.  Δὲν μὲ πληροφορεῖ ἁπλῶς γιὰ τὸ γεγονός τοῦ Χριστοῦ.  Δημιουργεῖ μιἀ ζωντανὴ ἐπαφή μὲ τὸ γεγονὸς αὐτό.  Ἀποτελεῖ τὴν εἰσβολὴ τοῦ θεϊκοῦ τούτου γεγονότος στὴ ζωή μου.

      Κάθε λόγος τοῦ Ἰησοῦ εἶναι μιὰ διακήρυξη τῆς χάριτός του.  Ἐν τῷ Ἰησοῦ, ἀκόμη καὶ στὶς πιὸ μικρὲς εὐκαιρίες τῆς καθημερινότηος, μιλάει πάντα  ὁ Λυτρωτής.  Ἠ σκιά τοῦ σταυρῦ ποὺ πέφτει σὲ ὅλα τἂ πράγματα.  Λάθος: ὁ ἥλιος τοῦ σταυροῦ.

 

J E S U S,  Simles regards sur le Sauveur,Belgique 1960

Ἰ η σ ο ῦ ς, ἀτενίζοντας τὸν Σωτῆρα. Γραμμένο ἀπὸ ἕνα μοναχὸ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀνατολῆς,  Ἐκδόσεις Δόμος

 

 

Βρισκόμαστε πνιγμένοι μέσα στὶς φανερὲς καὶ ἀφανεῖς εὐεργεσίες Του.  Κυριολεκτικά τὰ χάνομε μέσα σ’αὐτὸν τὸν κατακλυσμό τοῦ ἐλέους καὶ τῆς ἀγάπης Του: προσφέρεται κλώμενος καὶ ἐκχυνόμενος σὲ μᾶς.  Δὲν ξέρομαι τί νὰ κάνωμε.  Δὲν βρίσκομε τίποτε δικό μας νὰ Τοῦ δώσωμε ὠς εὐχαριστία  «οὐ γὰρ ἐποιήσαμέν τι ἀγαθόν ἐπὶ τῆς γῆς».  Γι’αὐτὸ παίρνομε πάντα τὰ δικά Του καὶ εὐγώμονα τὰ προσφέρομε:

 Τὰ σὰ ἐκ τῶν σῶν σοὶ προσφέρομεν κατὰ πάντα καὶ διὰ πάντα.

       Αὐτὴ ἠ ὁλοκληρωτικὴ λειτουργικὴ ἀντιπροσφορὰ στὸν ἀεὶ σφαγιαζόμενο Κύριο -πρᾶξι εὐχαριστίας καὶ ἐλευθερίας- ἀποτελεῖ τὸ κέντρο τοῦ μυστηρίου, τὴν πηγή του ἁγιασμοῦ τοῦ ἀνθρώπου καὶ τῶν τιμίων δώρων…

… Αὐτὴ ἡ προσφορὰ μᾶς ἀπογυμνώνει ἀπ’ὅλα. Ἀπολλύμεθα.  Παύομε νὰ ὑπάρχωμε. Πεθαίνομε.  Συγχρόνως εἶναι ἠ στιγμὴ ποὺ γεννιόμαστε στὴ ζωή’ κοινωνοῦμε τῆς θείας ζωῆς, μὲ τὸ νὰ προσφέρωμε τὰ πάντα, μὲ τὸ νὰ γίνωμε μιὰ εὐχαριστιακὴ προσφορά…                                               Ἀρχιμ. Βασίλειος, ΕΙΣΟΔΙΚΟΝ

 

Ἡ λειτουργἰα τῆς Ἁγίας Τραπέζης φτιάχνει, ρυθμίζει καὶ ἀποτελεῖ τὰ πάντα ἐν πᾶσι.

 Τὸ θαυμαστὸ καὶ μεγάλο εἶναι ὅτι τὸ λειτουργικὸ πνεῦμα ἐνσαρκώνεται στὴ ζωή μας.  Ἡ λειτουργία τῆς θυσίας τοῦ Χριστοῦ ποὺ ἱερουργεῖται  πάνω στὴν Ἁγἰα Τράπεζα ἀποτελεῖ τὴν καρδιὰ τῆς ζωῆς καὶ τῆς αὐτοσυνειδησίας μας.  Αὐτὴ θερμαίνει καὶ συγκροτεῖ τὴ ζωή μας.  Συνέχει τὸ πρόσωπο τοῦ καθενὸς καὶ τὴ λειτουργική μας κοινότητα.  Συνθέτει καὶ συγκρατεῖ τὰ πάντα ἐντός μας καὶ γύρω μας.  Ἐνσαρκώνει καὶ φέρνει κοντὰ καὶ μέσα μας, ἐνσυνείδητα καὶ ἁπτά, τὰ ἀόρατα καἰ ἄκτιστα.  Μεταμορφώνει καὶ  ἁγιάζει τὰ ὁρατά καὶ ἀσήμαντα.  Ζοῦμε τὴ άσύγχυτη περιχώρησι τοῦ ἄκτιστου καὶ τοῦ κτιστοῦ.   Τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου.  Τῆς κινήσεως καὶ τῆς στάσεως.  Τοῦ μυστηρίου καὶ τῆς λογικῆς.  Τοῦ θαύματος καὶ τοῦ νόμου.  Τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς φύσεως.

        Τά ἀόρατα ἀοράτως ὁρῶνται.  Τὰ ανείπωτα ἀρρήτως ἐκφράζονται.  Τὰ ἀπρόσιτα, τὰ πέραν καὶ έπέκεινα, σκηνώνουν ἐν ἡμῖν.  Καὶ μεῖς εἴμαστε κάτι ἐλάχιστο (ἀνύπαρκτο) ποὺ χωρεῖ κάτι τὸ ἀπεριόριστο καὶ ἀνέφικτο.  Καὶ ὅσο προχωρεῖ κανεὶς ἑκούσια στὴ σμίκρυνσι καὶ ἐξαφάνισι τῆς μικρότητος, τόσο καὶ ἡ ἀπρόσιτη δόξα λάμπει, οὐσιοποιεῖ καὶ ἐξάγει ἀπό τὸ μὴ ὄν στὸ φῶς ἀτέλειωτες νέες δημιουργίες καὶ χαρές.

 

Ἀρχιμ.  Βασιλείου, ΕΙΣΟΔΙΚΟΝ