Ἄρτος καί οἶνος, τὸ ψωμὶ και τὸ κρασί,  για να καταλάβομε το αρχικό και αιώνιο νόημά τους στην Ευχαριστία, πρέπει να λησμονήσομε για λίγο τις ατέλειωτες λογομαχίες που συχνά μεταμόρφωσαν σε «στοιχεῖα» μιας αφηρημένης θεολογικής θεώρησης. Είναι αληθινά μια από τις κύριες αδυναμίες της μυστηριακής θεολογίας πώς, αντί να ακολουθήσει  την τάξη της ευχαριστιακής πορείας, με την προοδευτική αποκάλυψη του νοήματος, εφάρμοσε στην Ευχαριστία μια σειρά από αφηρημένα ερωτήματα και στρίμωξε την Ευχαριστία μέσα στο δικό της διανοητικό πλαίσιο. Με αυτό το σύστημα, εκείνο που ουσιαστικά χάθηκε από τη σφαίρα του θεολογικού ενδιαφέροντος και της έρευνας ήταν η ίδια η λειτουργία, και εκείνο που απόμεινε δεν ήταν παρά απομονωμένες «στιγμές», «τύποι» και «προϋποθέσεις εγκυρότητας»(“conditions of validity”).

            Εκείνο που χάθηκε ήταν η Ευχαριστία ως μια οργανική πράξη ολόκληρης της Εκκλησίας, πράξη που όλα τα αγκαλιάζει και όλα τα μετασχηματίζει, και εκείνο που απόμεινε ήταν: «ουσιαστικά» και «μη ουσιαστικά» μέρη, «στοιχεία», «καθιέρωση» κλπ. Με το τρόπο αυτό, παραδείγματος χάρη, για να εξηγήσομε και να καθορίσομε το νόημα της Ευχαριστίας, σύμφωνα με μια ορισμένη θεολογία, δε χρειαζόμαστε τη λέξη ευχαριστία - καταντάει περιττή. Και ωστόσο για τους πρώτους Πατέρες η λέξη αποτελούσε τη λέξι κλειδί που έδινε ενότητα και νόημα σε όλα τα «στοιχεία» της λειτουργίας.  Οι Πατέρες ονόμαζαν «ευχαριστία» τον άρτο και τον οίνο της προσφοράς, καθώς και την προσφορά του άρτου και του οίνου και την καθιέρωσή τους και  τελικά την κοινωνία. Αυτά όλα ήταν   Εὐχαριστία και όλα μπορούσαν  να γίνουν κατανοητά μονάχα μέσα στην Ευχαριστία.

Alexander Schmemann, For the Life and the World, «ΓΙΑ ΝΑ ΖΉΣΕΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ» εκδόσεις ΑΚΡΙΤΑΣ