Η ζωή εν τάφω κατετέθης, Χριστέ,

Και αγγέλων στρατιαί εξεπλήτττοντο,

συγκατάβασιν δοξάζουσαι την σήν.

Ο Χριστός είναι η ίδια η Ζωή. Και όμως, τί παράδοξο!, κατατίθεται σε τάφο. Ενώπιον αυτού του γεγονότος, εκπλήσσονται οι στρατιές των Ασωμάτων Δυνάμεων. Και δοξάζουν τη θεία

συγκατάβαση.

 

Μετά των κακούργων ως κακούργος, Χριστέ,

ελογίσθης δικαιών ημάς άπαντας

κακουργίας του αρχαίου πτερνιστού.

Σταυρώθηκες ανάμεσα στους δύο ληστές, σαν κακοποιός με τούς κακοποιούς. Και έτσι, μας λύτρωσες από τον αρχαίο κακοποιό, τον Διάβολο, πραγματοποιώντας ότι του είπες μετά την παρακοή των πρωτοπλάστων για τον άνθρωπο : «αυτός σου τηρήσει κεφαλήν και σύ τηρήσεις αυτού πτέρναν» δηλαδή : αυτός, στο πρόσωπό μου, θα σού τσακίσει το κεφάλι και συ θα τον πληγώσεις μονάχα στη φτέρνα (γεν. γ’ 15).

 

Ο ωραίος κάλλει παρά πάντας βροτούς

Ως ανείδεος νεκρός καταφαίνεται,

ο την φύσιν ωραίσας του παντός.

ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΘΡΗΝΟΣ , Α’ ΣΤΑΣΗ, Ήχος πλ. Α’

Ο Χριστός, όχι μόνο Θεός, αλλά και άνθρωπος όντας, είναι ο πιο όμορφος ανάμεσα στους θνητούς,  Η σάρκα του, καθαρή από την αμαρτία, δεν είχε καμμιά ασχήμια, καμμιά φθορά. Πρό παντός όμως η καλλονή του ήταν πνευματική. Ποιος από μάς έχει ωραιότερη ψυχή από τη δική του; Ποιος μπορεί να συγκριθεί σε ομορφιά μ’ Εκείνον που έχτισε τον κόσμο και τον καταστόλισε με τόσες ομορφιές.

ΒΑΣ. ΜΟΥΣΤΑΚΗ, Ο ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΘΡΗΝΟΣ, ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ «ΑΣΤΗΡ»1981

 

       
«Κύριε, ήδη όζει…» λέει η Μάρθα και μαζί της οι παρεστώτες Ιουδαίοι, προσπαθώντας να εμποδίσουν τον Ιησού να πλησιάσει το νεκρό.  Αυτή η φοβερή προειδοποίηση αφορά ολόκληρο τον κόσμο, όλη τη ζωή.  Ο Θεός είναι η ζωή και η πηγή της ζωής. Αυτός κάλεσε τον άνθρωπο να ζήσει μέσα στη θεία πραγματικότητα της ζωής και εκείνος τώρα «όζει» (μυρίζει άσχημα).  Ο κόσμος δημιουργήθηκε να αντανακλά και να φανερώνει τη δόξα του Θεού και εκείνος «όζει».

        Στον τάφο του Λαζάρου ο Θεός συναντά το Θάνατο, την πραγματικότητα που είναι αντι-ζωή, που είναι διάλυση και απόγνωση.  Ο Θεός συναντά τον εχθρό Του, ο οποίος του απέσπασε τον κόσμο Του και έγινε ο ίδιος «άρχων του κόσμου τούτου».  Και όλοι εμείς που ακολουθούμε τον Ιησού Χριστό καθώς πλησιάζει στον τάφο του Λαζάρου, μπαίνουμε μαζί Του στη «δική Του ώρα» (Ιδού ήγγικεν η ώρα …) στην ώρα για την οποία πολύ συχνά είχε μιλήσει και την είχε παρουσιάσει σαν το αποκορύφωμα, το πλήρωμα ολόκληρου του έργου Του.

        Ο Σταυρός, η αναγκαιότητά του και το παγκόσμιο νόημά του αποκαλύπτονται με την πολύ σύντομη φράση του Ευαγγελίου : ¨και εδάκρυσεν ο Ιησούς…».  Τώρα μπορούμε να καταλάβουμε γιατί δάκρυσε : αγαπούσε το φίλο Του Λάζαρο και γι αυτό είχε τη δύναμη να το φέρει πίσω στη ζωή.  Η δύναμη της Ανάστασης δεν είναι απλά  θεϊκή «δύναμη αυτή καθ’ εαυτή», αλλά είναι δύναμη αγάπης, ή μάλλον η αγάπη είναι δύναμη.

        Ο Θεός είναι Αγάπη και η Αγάπη είναι Ζωή.  Η Αγάπη δημιουργεί Ζωή … Η Αγάπη, λοιπόν, είναι εκείνη που κλαίει μπροστά στον τάφο και Αγάπη είναι εκείνη που επαναφέρει τη ζωή.  Αυτό είναι το νόημα των θεϊκών δακρύων του Ιησού.  Μέσα απ’ αυτά η αγάπη ενεργοποιείται και πάλι – αναδημιουργεί, απολυτρώνει, αποκαθιστά τη σκοτεινή ζωή του ανθρώπου : «Λάζαρε, δεύρο έξω ! …»  Προσταγή απολύτρωσης.  Κάλεσμα στο φώς.  Ακριβώς γι’ αυτό το Σάββατο του Λαζάρου είναι το προοίμιο και του Σταυρού, σαν τη μέγιστη θυσία της αγάπης, και της Ανάστασης, σαν τον τελικό θρίαμβο της αγάπης.

 

«Η πάντων χαρά, Χριστός, η αλήθεια το φώς

Και η ζωή, του κόσμου η ανάστασις,

Της εν γή πεφανέρωται, τη αυτού

Αγαθότητι’  και γέγονε τύπος

της αναστάσεως, τοις πάσι

Παρέχων θείαν άφεσιν»

(Κοντάκιον από το Σάββατο του Λαζάρου).

 

Με ολόκληρο τον εορτασμό η Εκκλησία επαναλαμβάνει πως ο Χριστός κλαίει επειδή, βλέποντας το θάνατο του φίλου Του, βλέπει επίσης και τη νίκη του θανάτου πάνω σ’ ολόκληρο τον κόσμο’ βλέπει πως ο θάνατος, που δε δημιουργήθηκε από το Θεό, σφετερίστηκε το θρόνο Του και τώρα κυριαρχεί στον κόσμο, δηλητηριάζοντας τη ζωή, μετατρέποντας τα πάντα σε άσκοπο ρεύμα ημερών που κυλούν ανελέητα προς την άβυσσο…

Alexander Schmemann

 

       Ποιο είναι το νόημα αυτού του γεγονότος που η Εκκλησία γιορτάζει τόσο λαμπρά, τόσο πανηγυρικά, τόσο νικητήρια το Σάββατο του Λαζάρου; Πώς μπορούμε να συμβιβάσουμε τη θλίψη και τα δάκρυα του Χριστού με τη δύναμη να εγείρει τους νεκρούς; Με ολόκληρο τον εορτασμό η Εκκλησία επαναλαμβάνει πως ο Χριστός κλαίει επειδή, βλέποντας  το θάνατο του φίλου  Του,  βλέπει επίσης και τη νίκη του θανάτου πάνω σ’ ολόκληρο τον κόσμο’ βλέπει πως ο θάνατος, που δεν δημιουργήθηκε από το Θεό, σφετερίστηκε το θρόνο Του και τώρα κυριαρχεί στον κόσμο, δηλητηριάζοντας τη ζωή, μετατρέποντας τα πάντα σε άσκοπο ρεύμα ημερών που κυλούν ανελέητα προς την άβυσσο. Κατόπιν έρχεται η εντολή, «Λάζαρε, δεύρο έξω» ! Εδώ έχουμε το θαύμα της αγάπης που θριαμβεύει πάνω στο θάνατο, ακούμε μια εντολή που αναγγέλλει τον πόλεμο του Χριστού κατά του θανάτου, μια υπόσχεση πως ο ίδιος ο θάνατος θα καταστραφεί και θα εξαφανιστεί. Ο ίδιος ο Χριστός, που σημαίνει ο ίδιος ο Θεός,  η ίδια η αγάπη και η ζωή, για να καταστρέψει  το θάνατο  και το σκοτάδι του, κατεβαίνει στον τάφο, για να αντιμετωπίσει πρόσωπο  με πρόσωπο το θάνατο, για να τον εκμηδενίσει και να μας χαρίσει την αιώνια ζωή την οποία ο Θεός μας δημιούργησε να κατέχουμε.

Alexander Schmemann

 

        Εκείνο που μας χρειάζεται, πρώτα απ΄όλα, είναι σαν πιστά μέλη της Εκκλησίας, να ξαναβρούμε το πραγματικό νόημα στα Μυστήρια της Θείας Ευχαριστίας και της Εξομολόγησης και να τα δούμε σαν τις πιο ουσιαστικές πράξεις με τις οποίες η Εκκλησία γίνεται αυτό που πραγματικά είναι : το Σώμα του Χριστού, ο Ναός του Αγίου Πνεύματος, η δωρεά της νέας ζωής, η αποκάλυψη της Βασιλείας του Θεού, η γνώση του Θεού, η κοινωνία μ’ Αυτόν. Η Εκκλησία γίνεται όλα αυτά μέσα στο μυστήριο της σύναξης  –πολλοί «συνέρχονται επί τω αυτώ» για να απαρτίσουν την Εκκλησία προσφέροντας, σαν ένα σώμα, ενωμένοι «διά πίστεως, αγάπης και ελπίδος» την «Αγίαν Αναφοράν», προσφέροντας «εν ενί στόματι και μια καρδία» την Ευχαριστία, και σφραγίζοντας αυτή την ενότητα-  με το Θεό εν Χριστώ και με άλλους ανθρώπους εν Χριστώ-  με τη συμμετοχή τους στα Άγια Δώρα.

        Ακόμα εκείνο που μας χρειάζεται είναι να ξαναανακαλύψουμε τη θεία Κοινωνία σαν την ουσιαστική τροφή που μας ενώνει με το Χριστό, μας κάνει μετόχους στη Ζωή, στο Θάνατο και την Ανάστασή Του’ σαν το μοναδικό μέσο για την τελείωσή μας σαν μέλη της Εκκλησίας και για την πνευματική μας ζωή και ανάπτυξη.

        Τέλος είναι ανάγκη να ξαναβρούμε, το αληθινό νόημα της Προετοιμασίας για τη θεία Κοινωνία σαν το πολύ κεντρικό σημείο της πνευματικής μας ζωής, σαν την πνευματική προσπάθεια που πάντοτε μας αποκαλύπτει την αναξιότητά  μας και μας βοηθάει έτσι να επιθυμούμε το Μυστήριο της θεραπείας και της συγγνώμης και που με το να μας αποκαλύπτει το απύθμενο  βάθος της αγάπης του Χριστού για μας, μα κάνει να Τον αγαπούμε και μείς και να επιθυμούμε να είμαστε ενωμένοι μαζί Του.

Alexander Schmemann

 

Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΦΡΑΙΜ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ

        Πνεύμα αργολογίας… Απ’ όλα γενικά τα δημιουργήματα μόνον ο άνθρωπος προικίστηκε με το χάρισμα του λόγου. Όλοι οι Πατέρες βλέπουν σ’ αυτό το χάρισμα την ακριβή «σφραγίδα» της θείας εικόνας στον άνθρωπο γιατί ο ίδιος ο Θεός αποκαλύφτηκε σαν Λόγος (Ιωάν. 1,1).  Αλλά όντας ο λόγος το ύψιστο δώρο, έτσι   είναι  και ο ισχυρότερος κίνδυνος.  Όπως είναι η κυρίαρχη έκφραση του ανθρώπου, το μέσο για την προσωπική του πλήρωση, για τον ίδιο λόγο, είναι και το μέσο για την πτώση του, για την αυτοκαταστροφή του, για την προδοσία και την αμαρτία.  Ο λόγος σώζει και ο λόγος σκοτώνει’ ο λόγος εμπνέει και ο λόγος δηλητηριάζει.  Ο λόγος είναι το μέσο της Αληθείας αλλά είναι και το μέσο για το δαιμονικό ψέμα.  Έχοντας μια βασικά θετική δύναμη ο λόγος, έχει ταυτόχρονα και μια τρομακτικά αρνητική. Ο λόγος δηλαδή δημιουργεί θετικά ή αρνητικά.  Όταν αποσπάται από τη θεία καταγωγή και το θείο σκοπό του γίνεται αργολογία.  «Ενισχύει» την αργία, τη λιποψυχία και τη φιλαρχία και μετατρέπει τη ζωή σε κόλαση.  Γίνεται η κυρίαρχη δύναμη της αμαρτίας.

        Στην τελική αίτηση της προσευχής του Αγίου Εφραίμ με την οποία ζητάμε : «…δώρησαί μοι του οράν τα εμά πταίσματα και μη κατακρίνειν τον αδελφόν μου…». Εδώ τελικά δεν υπάρχει παρά μόνο ένας κίνδυνος : η υπερηφάνεια.  Η υπερηφάνεια είναι η πηγή του κακού και όλο το κακό είναι η υπερηφάνεια.  Παρ’ όλα αυτά δεν είναι αρκετό για  μένα να βλέπω τα «εμά πταίσματα» γιατί ακόμα και αυτή η φαινομενική αρετή μπορεί να μετατραπεί σε υπερηφάνεια. Τα πατερικά  κείμενα είναι γεμάτα από προειδοποιήσεις για την ύπουλη μορφή της ψευτοευσέβειας η οποία στην πραγματικότητα  με το κάλυμμα της ταπεινοφροσύνης και της αυτομεμψίας μπορεί να οδηγήσει σε μια πραγματικά δαιμονική υπερηφάνεια.  Αλλά όταν βλέπουμε τα δικά μας σφάλματα και δεν κατακρίνουμε τους αδελφούς μας, όταν με άλλα λόγια, η σωφροσύνη, η ταπεινοφροσύνη, η υπομονή και η αγάπη γίνονται ένα σε μας, τότε και μόνο ο αιώνιος εχθρός – η υπερηφάνεια- θ’ αφανιστεί μέσα μας.

        Στη  συνεχή και δύσκολη προσπάθεια της πνευματικής ανάρρωσης, η Εκκλησία δεν ξεχωρίζει την ψυχή από το σώμα. Όλος ο άνθρωπος απομακρύνθηκε από τον Θεό’ όλος ο άνθρωπος πρέπει να ανορθωθεί, ο όλος ο άνθρωπος πρέπει να γυρίσει.  Η καταστροφή της αμαρτίας υπάρχει όταν νικάει η σάρκα  –το ζωώδες, το παράλογο, η σαρκική επιθυμία μέσα μας-  το πνευματικό και το θείο.  Αλλά το σώμα είναι δοξασμένο, το σώμα είναι άγιο, τόσο άγιο που ο ίδιος ο Θεός «σάρξ εγένετο»… Η χριστιανική ασκητική είναι αγώνας όχι κατά του σώματος αλλά υπέρ του σώματος. Γι’ αυτό το λόγο ο όλος άνθρωπος  -ψυχή και σώμα-  μετανοεί.

Alexander Schmemann