. 

        Υπάρχουν τρόποι να γνωρίσουμε τον εαυτό μας που δεν απαιτούν διαρκή αυτοαπασχόληση. Υπάρχουν τρόποι αναπτύξεως αυτοπεποιθήσεως που δεν μας κάνουν να βλέπουμε τον εαυτό μας σαν το κέντρο του κόσμου. Υπάρχει τρόπος να δεχθούμε τον εαυτό μας χωρίς να  απορρρίψουμε τους άλλους και στην πραγματικότητα, μόνο αν δεχθούμε τον εαυτό μας δεν θα απορρίψουμε τους άλλους και μόνο αν δεχθούμε τους άλλους δεν θα απορρίψουμε τον εαυτό μας. Η αγριότητα που μπορεί να ανακαλύψουμε μέσα μας δεν θα πρέπει να είναι αναγκαστικά η καταδίκη μας, αντίθετα μπορεί να είναι η σωτηρία μας.  Αν και μπορεί πολλοί από εμάς συχνά να αισθάνονται ευχαριστημένοι και ολοκληρωμένοι, πολλοί λίγοι από εμάς επιτυγχάνουν την αυτοπραγμάτωση, που μόνο μια επισταμένη αυτοέρευνα κάνει δυνατή. Αν και δεν είναι απαραίτητο για ένα φυτό  να καταλάβει τί είναι να είσαι φυτό για να είσαι φυτό, ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι αρκετά ανθρώπινος αν δεν ξέρει ποιος και τί είναι. Και επιτυγχάνει αυτή την κατανόηση γνωρίζοντας τον εαυτό του όχι μόνο σαν άγγελο αλλά και σαν ζώο. Μερικές φορές η αυτογνωσία μπορεί να μην είναι ευχάριστη αλλά η ευχαρίστηση δεν είναι αναγκαστικά ο σκοπός της αυτοέρευνας. Ο άνθρωπος που τελικά μπορεί να ανακαλύψουμε με την αυτοέρευνα, μπορεί να είναι πολύ λιγότερο επαρκής απ’ ότι είχαμε φανταστεί τον εαυτό μας. Αν και μπορεί να αναγκαστούμε να θυσιάσουμε πολύ περισσότερο ή πολύ λιγότερο απ’ ότι έχουμε φανταστεί, στην προσπάθειά μας να γνωρίσουμε και να αποδεχθούμε αυτό που είμαστε, φοβόμαστε περισσότερο την απώλεια των φαντασιώσεων για τον εαυτό μας παρά την πραγματική απώλεια του εαυτού μας.

        Πρέπει να γνωρίσουμε τις δυνατότητές μας έτσι χωρίς τη διακόσμηση των φαντασιώσεων, πριν αρχίσουμε ακόμη και να ζούμε. Ορισμένες κοινωνικές αξίες και συχνά οι αξίες μιας διεστραμμένης θρησκευτικής παραδόσεως τείνουν να νεκρώσουν τη ζωή μέσα μας. Μας διδάσκουν να αποφεύγουμε το πόνο  και τη θλίψη και να αρνιόμαστε την εσωτερική μας αγωνία, και εμείς συχνά εγκολπωνόμαστε ενθουσιασμένοι αυτή την απάτη. Παραιτούμαστε από την πραγματική μας ταυτότητα για μια ταυτότητα που μας επιβάλλουν απ’ έξω. Αλλά ούτε η ψεύτικη ταυτότητα ούτε η απάτη μπορούν να λειτουργήσουν. Ο πόνος και η θλίψη μας βρίσκουν οπωσδήποτε κι εμείς αναιμικοί και απροπαρασκεύαστοι αρρωσταίνουμε και γινόμαστε δυστυχείς. Αποφεύγοντας να εξερευνήσουμε τον εαυτό μας έχουμε χάσει την πανοπλία που θα μας προστάτευε στις δοκιμασίες της ζωής.

        Η άρνησή μας να ερευνήσουμε τον εαυτό μας, μας λιγοστεύει κατά τι μόνο από την αυτοκτονία και είναι ταυτόχρονα   άρνηση του πλησίον και του Θεού. Γινόμαστε πραγματικά ο εαυτός μας στην ένωσή μας με τους άλλους’ έτσι η απόρριψη του βαθύτερου και αληθινού εαυτού μας είναι και απόρριψη του πλησίον, και εφ’ όσον είμαστε η εικόνα του Θεού η άρνηση της ταυτότητάς μας είναι μια  άρνηση να δούμε την πλήρη εικόνα του Θεού μέσα μας και επομένως είναι σαν να βλέπουμε λιγότερο απ’ όσο θα μπορούσαμε να δούμε από το Θεό.

        Όσο δεχόμαστε ανεξέταστα τα εξωπραγματικά ιδεώδη όπως εκείνο της επιτυχίας, ή της πουριτανικής καθαρότητας γι’ αυτά τα εξωπραγματικά ιδεώδη, αξιόλογες διάνοιες θα καταστρέφονται ανεξερεύνητες. Μόνο όταν γνωρίσουμε τους εαυτούς μας μπορούμε  να αμφισβητήσουμε τους  καταστρεπτικούς   μύθους, γιατί μόνο τότε μπορούμε να δεχθούμε τους εαυτούς μας γι’ αυτό που είναι.

        Για χιλιάδες  χρόνια ο άνθρωπος προσπάθησε να γνωρίσει τον εαυτό του. Αλλά για τους πιο πολλούς ανθρώπους η έρευνα ήταν μάταιη, γιατί την έκαναν με τα πνευματικά τους μάτια κλειστά.

        Η αυτογνωσία ήταν πάντα ένα μακρύ και δύσκολο προσκύνημα. Ένα προσκύνημα, που δεν ήταν ποτέ εύκολο και τπου κατά κάποιο τρόπο μπορεί να είναι δυσκολότερο τώρα παρά ποτέ. Αλλά σήμερα ίσως περισσότερο από οποτεδήποτε άλλοτε, ο άνθρωπος έχει ανάγκη να επιχειρήσει αυτό το προσκύνημα για την αυτοανακάληψή του. Αυτή η ίδια η επιβίωσή του μπορεί να εξαρτηθεί απ’ αυτό. Ας μη μας παραλύει η ανάγκη για επιτυχία και οι κίνδυνοι αυτού του εσωτερικού ταξιδιού. Αλλ’ ας μην το επιχειρήσουμε αυτό το ταξίδι με τα μάτια κλειστά και μην απατώμεθα πιστεύοντας ότι θα ανοίξει τα κλειστά μας μάτια η ακαδημαϊκή, ή η επιστημονική γνώση.

π. Φιλόθεος Φάρος, «ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟ ΠΑΣΧΑ», Εκδόσεις Ακρίτας.