Για τους ασκητές, η απομάκρυνση της φιλαυτίας εξευγενίζει τον τρόπο με τον οποίον ο άνθρωπος σκέφτεται, επιθυμεί και αγωνίζεται, επιτρέποντας έναν αξιόλογο στόχο να τοποθετεί μπροστά  από κάθε μία από τις δυνάμεις της ψυχής. Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής γράφει ότι "με την νοημοσύνη οφείλουμε να κινητοποιηθούμε για να υπερνικήσουμε την άγνοιά μας και να επιδιώξουμε τον ένα και μοναδικό Θεό μέσω της πνευματικής γνώσης. Μέσω της επιθυμίας -με ένα πάθος φιλαυτίας που έχει εξαγνιστεί- οφείλουμε να αφεθούμε στην έλξη προς τον ένα Θεό. Και με μία πύρινη δύναμη (το θυμικό) διαχωρισμένη από κάθε τυραννική τάση, οφείλουμε να αγωνιστούμε να φτάσουμε το Θεό. Από αυτές τις τρεις δυνάμεις της ψυχής έχουμε χρέος να δημιουργήσουμε τη θεία και μακαρία αγάπη, εξ εξαιτίας της οποίας υπάρχουν. Έτσι η καταπολέμηση της φιλαυτίας δεν είναι μια αρνητική πράξη, αλλά μία θετική μεταμόρφωση ολοκλήρου του ανθρώπου, που πλέον στοχεύει στο ύψιστο αγαθό, στο Θεό που είναι αγάπη. Όταν όλες οι δυνάμεις της ψυχής λειτουργούν σύμφωνα με τη φύση, τότε ο άνθρωπος είναι ικανός να δει και να ερμηνεύσει την πραγματικότητα όπως πραγματικά είναι.

Όπως ο γέροντας Παϊσιος το θέτει σε μια επιστολή:

"Εάν μπορούσαμε να βγαίναμε από τον εαυτό μας (από την αγάπη του εαυτού μας), θα βγαίναμε και από την έλξη της γης και τότε πια θα βλέπαμε όλα τα πράγματα στην πραγματικότητα με το θεϊκό μάτι, καθαρά και βαθιά". Όταν η φιλαυτία είναι απούσα, γίνεται εύκολο να κατακτηθούν τα πάθη, γιατί "το παραμικρό ίχνος ή μορφή κακίας δεν δύναται να υπάρξει". Στη θέση του μετατοπιζόμενου κενού της φιλαυτίας, ο νέος εν Χριστώ άνθρωπος "γίνεται πλήρης εκείνης της αγαθότητος, η οποία είναι σταθερή και μόνιμη και παραμένει πάντα η ίδια.

Αλεξίου Ιερομονάχου Καρακαλλινού "ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ", Εκδόσεις ΑΡΜΟΣ