Για όλους τους Πατέρες, ο άνθρωπος πρέπει να κινηθεί σε τρία στάδια. Το πρώτο στάδιο είναι να γνωρίσει τον εαυτό του, να αποκτήσει μια ειρηναία σχέση με τον εαυτό του, μια γνώση του τί είναι ο ίδιος. Αφού τι επιτύχει αυτό, θα κάνει μια δεύτερη κίνηση να γνωρίσει τον άλλον. (Η λέξη «γνώση» στην Αγία Γραφή και στους Πατέρες σημαίνει σχέση, δεν σημαίνει κατανόηση.) Να γνωρίσει λοιπόν τους άλλους, σημαίνει να γίνει κοινωνία με τους άλλους. Και αφού γίνει κοινωνία με τους άλλους, με τον Άλλον, τότε θα φτάσει στο τρίτο στάδιο, που είναι η γνώση του Θεού. Να έρθει σε σχέση με τον Θεό. Ο Αδάμ όμως εγκατέλειψε την κίνηση προς τον εαυτό του και την κίνηση προς τον άλλο, και βιάστηκε να «γνωρίσει» τον Θεό – και αυτό είναι το «ακαίρως» του ανθρώπου. Και αυτό που γνωρίζει περί Θεού  είναι λάθος, Μέχρι σήμερα ο άνθρωπος είναι παγιδευμένος στο ίδιο λάθος μιας βιασύνης ή μιας άκαιρης γνώσης – σε όποιο επίπεδο και αν το δείτε. Παγιδευμένος λοιπόν εκεί ο άνθρωπος, γνωρίζει ακαίρως τον Θεό.  Στη διήγηση της Γενέσεως είναι πολύ χαρακτηριστική η εικόνα αυτού του ακαίρως: φοβάται, κρύβεται από αυτόν που είναι αγάπη, λέει ψέματα, απεκδύεται τις ευθύνες του, ταράσσεται η σχέση του με το άλλο πρόσωπο, και πολύ γρήγορα αρχίζει ο φόνος των ανθρώπων. Είναι χαρακτηριστική η εικόνα που μας δίνει η Αγία Γραφή για το αποτέλεσμα αυτής της ανταρσίας, γιατί ουσιαστικά πρόκειται για μια ανταρσία της φύσεως που γεννάει δύο αντίθετα τρόπον τινά θελήματα. Τα δύο  αυτά θελήματα ή θελήσεις αντιπαλεύουν μέσα στον άνθρωπο. Θα μπορούσαμε να ονομάσουμε το ένα θέληση της φύσεως και το άλλο θέληση του προσώπου. Η φύση είναι κοινή σε όλους τους ανθρώπους, γι’ αυτό υπάρχει και κοινή θέληση. Όλοι έχουμε τα ίδια, κοινά, φυσικά θελήματα. Μπορούμε να τα πούμε θελήματα επιβίωσης, αυτοσυντήρησης, κλπ. Μόνο το θέλημα του προσώπου, και μόνο στον άνθρωπο απ’ όλα τα ζώα, μπορεί να αναιρέσει τα κοινά θελήματα.  Και η δύναμη που μπορεί να κινήσει μια τέτοια θέληση αναιρέσεως των κοινών θελημάτων είναι μόνο η αγαπητική δύναμη, η δύναμις αγαπήσεως.   Αν αγαπήσεις, μπορείς να πεις όχι στο θέλημα της φύσεως. Όμως αν αγαπήσεις έχεις αρχίσει να γίνεσαι πρόσωπο. Δηλαδή έχεις αρχίσει να γίνεσαι κατ’ αλήθειαν άνθρωπος. Μιλάμε για «οδό θεώσεως».

Θα μπορούσε  λοιπόν να πει κανείς ότι το λάθος του ανθρώπου – από τον αρχέγονο άνθρωπο μέχρι σήμερα – είναι αυτή η διαμάχη ανάμεσα στη φύση του και στο αυτεξούσιό του, ανάμεσα στη θέληση της φύσεως και στο θέλημα του προσώπου. Καθημερινά – και όταν λέμε ότι κληρονομήσαμε το προπατορικό αμάρτημα, αυτό εννοούμε – παλεύουμε με αυτή  την τάση της φύσεως που σπεύδει, αυτή την τάση της φύσεως που θέλει αυτό που θέλει το κτιστόν, αυτή την τάση της φύσεως που μας κρατάει υποχείριους ενός ατομικού εγώ. Και εκεί γίνεται όλη η μάχη του ανθρώπινου πολιτισμού.

                   Δημήτρης Μαυρόπουλος, ΔΙΕΡΧΟΜΕΝΟΙ ΔΙΑ ΤΟΥ ΝΑΟΥ, εκδόσεις Δόμος