ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ, Η αμαρτία Υπαρκτική αποτυχία και αστοχία

1. Η πτώση από τη ζωή στην επιβίωση

Ό,τι ονομάζουμε ήθος του ανθρώπου είναι η αναφορά στην υπαρκτική περιπέτεια της ελευθερίας του: Το ήθος φανε­ρώνει αυτό που είναι κατ' αρχήν ο άνθρωπος ως εικόνα του Θεού, δηλαδή ως πρόσωπο, αλλά και αυτό που γίνεται ο άνθρωπος μέσα από την περιπέτεια της ελευθερίας του — ύπαρξη αλλοτριωμένη ή «καθ' ομοίωσιν» του Θεού. Αυ­τή η θεώρηση του ήθους μας επιτρέπει να προσεγγίσουμε το πραγματικό περιεχόμενο (περιεχόμενο ζωής και υπαρκτικής εμπειρίας) που έδωσε στην αλήθεια της πτώσης και της αμαρτίας η ορθόδοξη εκκλησιαστική εμπειρία.

Η πτώση του ανθρώπου για την ορθόδοξη εμπειρία είναι γεγονός ελεύθερης παραίτησης του από τη δυνατότητα μετοχής στην «όντως ζωή», δηλαδή στην προσωπική σχέση και αγαπητική κοινωνία — τη μόνη δυνατότητα να είναι ο άνθρωπος ως υπόσταση προσωπικής ετερότητας[1]. Έχει ως αφετηρία η πτώση την ελεύθερη επιλογή του ανθρώπου να αρνηθεί την προσωπική κοινωνία με τον Θεό, να περιορι­στεί στην αυτονομία και αυτοτέλεια της φύσης του.

H βιβλική διήγηση για την πτώση αναφέρεται στην αφετηριακή εκλογή της φυσικής αυτοτέλειας των πρωτό­πλαστων ανθρώπων: «Εν η αν ημέρα φάγητε από του καρπού του ξύλου του γινώσκειν καλόν και πονηρόν, έσεσθε ως θεοί»(Γεν. 3. 5). Αυτή η πρόκληση προβάλλει στον άνθρωπο ως υπαρκτική δυνατότητα την αυτάρκεια και αυ­τονόμηση της φύσης του: να ορίζει η φύση από μόνη της και να εξαντλεί το γεγονός της ύπαρξης.

Αλλά μια τέτοια «θεοποίηση» της ανθρώπινης φύσης αναιρεί την ίδια την αλήθεια της, είναι ένα «υπαρκτικό ψευδός», μια πλαστή δυνατότητα ζωής. Γιατί η φύση του ανθρώπου είναι κτιστή και θνητή. Μετέχει στο Είναι —στην «όντως ζωή»— μόνο στο ποσοστό που αυθυπερβαίνεται, που υπάρχει ως γεγονός προσωπικής ετερότητας. Ο άνθρωπος είναι, συνιστά υπόσταση ζωής και υπερβαίνει τη θνητότητα και τους περιορισμούς της φύσης του, μόνο στο ποσοστό που πραγματώνει τον προσωπικό τρόπο υπάρξεως του Θεού — τον μόνο τρόπο που υποστασιάζει (κάνει υ­πόσταση) το Είναι.

Αυτό σημαίνει ότι ο άνθρωπος αντλεί τη δυνατότητα υποστατικής ταυτότητας (πέρα από χώρο, χρόνο και φυσι­κούς περιορισμούς) από την προσωπική ύπαρξη του Θεού: είναι η υπαρκτική απάντηση στην πλαστουργό κλήση του Θεού για προσωπική κοινωνία μαζί Του. Από τη στιγμή που το ανθρώπινο πρόσωπο θα αρνηθεί αυτή την κλήση και κοινωνία, δηλαδή την ιδρυτική του προϋπόθεση, από τη στιγμή που θα ζητήσει τη φυσική και υπαρκτική του αυ­τοτέλεια, αυτοαλλοτριώνεται. Δεν αναιρείται η προσωπική του ύπαρξη, γιατί είναι αυτή ακριβώς που προϋποθέτει την ελευθερία της υπαρκτικής αλλοτρίωσης. Αλλά η προσωπι­κή ανομοιότητα παύει να συγκεφαλαιώνει τις δυνατότητες της φύσης στο υπαρκτικό γεγονός της σχέσης και κοινωνίας που υπερβαίνει τη φύση και ελευθερώνει την ύπαρξη από τη φυσική αναγκαιότητα. Η προσωπική ανομοιότητα εξαν­τλείται μέσα στα όρια της φύσης ως ατομική αυτοτέλεια που αντιπαρατίθεται στις άλλες ατομικές αυτοτέλειες τε­μαχίζοντας τη φύση.

Τεμαχίζεται η φύση σε επιμέρους ατομικά θελήματα που εκφράζουν την ανάγκη και την προσπάθεια της ατομι­κής ύπαρξης να επιβιώσει ως φυσική αυτοτέλεια· ταυτίζε­ται η ύπαρξη με την ενστικτώδη, φυσική ανάγκη της αυ­τονομημένης επιβίωσης. Οι φυσικές ανάγκες της ατομικής ύπαρξης (η διατροφή, η διαιώνιση, η αυτοσυντήρηση) γί­νονται αυτοσκοπός, κυριεύουν τον άνθρωπο και καταλήγουν να είναι «πάθη», αφορμές οδύνης και έσχατου πόνου, τελικά αφορμή θανάτου.

[1] «Ζωή και αγάπη ταυτίζονται εις το πρόσωπον: το πρόσωπον δεν αποθνήσκει, μόνον διότι αγαπάται και αγαπά· έξω από την κοινωνίαν της αγάπης το πρόσωπον χάνει την μοναδικότητά του, γίνεται ένα ον όπως και τα άλλα, ένα "πράγμα" χωρίς απόλυτον "ταυτότητα" και "όνομα", χωρίς πρόσωπον. Θάνατος δια το πρόσωπον σημαίνει το να παύση να αγαπάται και να αγαπά, να είναι μοναδικόν και ανεπανάληπτον, ενώ ζωή δια το πρόσ­ωπον σημαίνει την επιβίωσιν της μοναδικότητος της υποστάσεώς του, την οποίαν βεβαιώνει και συντηρεί η αγάπη»: Ιωάν. ΖΗΖΙΟΥΛΑ, Ἀπό το προσωπείον είς το πρόσωπον, σελ. 307.

                                                                                                                                                                                

ΠΗΓΗ : enoriako.ifo