Οἱ  ἐπιστολές του μᾶς ἐπιτρέπουν  νὰ διακρίνωμε, ὡς  τὸν ἐσωτερικώτερο πυρήνα τῆς ὑπάρξεώς του, «μίαν ἀκατασίγαστη ὁρμή πρὸς τὴν τελειότητα, ποὺ μποροῦσε νὰ ἱκανοποιηθή μόνον μὲ μιὰ ἀκαταπόνητη αφοσίωσι στὸ ἔργο ποὺ τὸν ἔταξε ὁ Θεός».  Ἦταν ἐχθρός πρὸς κάθε ἡμίμετρο, ἀντιπρόσωπος τῆς τάξεως τοῦ ἀπολύτου.  Ἔχοντας ὑπ’ ὄψιν αὐτό τὸ αἴσθημα τῆς ἐσωτερικής ἀνησυχίας ποὺ τὀν κατέτρωγε, κατανοῦμε τώρα τὸν φλογερό ζῆλο, μὲ τὸν ὁποῖο ρίχθηκε στὸν διωγμό, γιὰ νὰἀναπληρώση  τὸ κενό τῆς ἠθικῆς του ἀποστολῆς, μὲ ἐξαιρετικές προσπάθειες, γιὰ νὰ ὑπηρετήση τὸν Νόμο, μέ ἄγριο φανατισμό πρὸς τὰ ἔξω. Ἦταν μιὰ μορφὴ τῆς πολὺ γνωστῆς στοὺς ψυχολόγους «ὑπεραντικαταστάσεως»  σὲ ἀποτυχημένες ἐνέργειες καὶ στὰ συναισθήματα μειονεκτικότητος ἀπέναντι στὴν καταπιεστικὴ  παντοδυναμία τοῦ Νόμου…

        Μόνον ἀργότερα, ὠς χριστιανός, κατενόησε ὁ Παῦλος τὴν ἀπατηλή τακτικὴ τῆς «ἁμαρτίας» στὴ δαιμονικὴ πανουργία της. Πολλὲς λύπες προέρχονται ἀπὸ λανθασμένη θρησκευτικὴ ἐκπαίδευσι, ἀπὸ ψεύτικη ἐσωτερικὴ εἰρήνη, ἀπὸ ἔλλειψι ἐμπιστοσύνης στὸν Θεό.  Ὁ Παῦλος, ὕστερα, στὴν πρὸς Ρωμαίους Ἐπιστολή, μᾶς δείχνει τὸ δρόμο τῆς θεραπείας : Μια καινούργια, θετική, βασική σχέσις πρὸς τὸν Θεό.  Το μούδιασμα τῆς ψυχῆς λύνεται, ὁ πόλεμος χαλαρώνεται, δὲν ἐπιτυγχάνεται ἡ «ὑπεραντικατάστασις» μὲ φανταστιὲς ὑπεραξίες, μὲ καμιὰ πίεσι πάνω στὴ συνείδησι.  Μιὰ καινούργια βασική κατεύθυνσις φανερώνεται, μία σχέσις ἐμπιστοσύνης, ὅμοια μ’ἐκείνην ποὺ ἐχει τὸ μικρὀ παιδὶ, ποὺ  χαρακτηρίζεται ἀπὸ μιὰ χαρὰ γιὰ τὴν προσευχή, ποὺ δὲν τὴν ἐνοχλεῖ καμιὰ  ὀλιγοπιστία, καὶ ἀπό μιάν ἔξαρσι, ποὺ μέσα της ἡ ψυχή, βρίσκοντας την φυσική της φωνή, ἀλαλάζει : «Ἁββᾶ, ὁ πατήρ!».  Ἔτσι κατόρθωσε ὁ Παῦλος, ὠς χριστιανός, να τακτοποιηθῆ μὲ τὸ παρελθόν του, νὰ κυβερνήση τὴν ζωή του.  Δὲν  βλέπομε νὰ ἔχη τὸ ἄρρωστο αἴσθημα τοῦ ἀποστάτου, οὔτε κανένα «μίσος  γιὰ τὸ παρελθόν του, τὸ μίσος τῆς ἀποτυχημένης ἀγάπης». Τὶς παλιές ἀξίες δὲν τὶς ἀρνήθηκε, οὔτε τὶς φόρτωσε μὲ μίσος, ἀλλ’ ἀναγνώρισε τὴν προσωρινή τους σημασία,  -«Ἐβραῖος ἐξ Ἐβραίων,  Ἰουδαῖος ἐκ ψυλῆς Βενιαμίν»,-  ἤ τοὺς ἔδωσε τὴν χριστιανική τους σφραγίδα,  -« ὁ νόμος καλὸς», «νόμον ἱστῶμεν».  Μὲ πλήρη ἀταραξία στέκεται ἐμπρός στὸ παρελθόν.  Ὀλόκληρη ἠ ζωὴ του θὰ γίνη αἰσθητὴ «σὰν μιὰ γεμάτη νόημα ἐνότης».

JOSEPH HOLZNER