Στην Φρυγία, ακούστηκε  για πρώτη φορά ο λόγος για την χριστιανική ελευθερία. Αυτή την εποχή, γεννιόταν στην Φρυγία το παιδί μιας δούλης, ι Επίκτητος.   Ο εκ γενετής χωλός, ο άνθρωπος αυτός με το αδύνατο κορμί,  ο απελεύθερος, είχε ψυχή με ασυγκράτητη   ορμή για την ελευθερία.  Μετά την εξορία των φιλοσόφων απ’ τη Ρώμη, επί Δομιτιανού, μάζεψε στην Νικόπολι, όπου πέρασε τον τελευταίο του χειμώνα ο Παύλος, το άνθος της ρωμαϊκής νεολαίας,  και την καθοδήγησε  για το πώς  θα μπορούσαν να κρατήσουν την ελευθερία της ψυχής τους μέσα στην αυλή του αυτοκράτορος και στις συγκρούσεις της υπαλληλικής ζωής. Μόνο  όταν την συγκρίνει με το στωϊκό κήρυγμα για την ελευθερία, μπορεί να μετρήσει κανείς την υπεροχή της διδασκαλίας του Παύλου πάνω στο ίδιο θέμα.  Η ιδέα του Επικτήτου για την ελευθερία είναι «ένας ύμνος στην αυτοκυριαρχία του ανθρώπου», που καταφεύγει στον εσωτερικό κόσμο με κάποια φαινομενική ελευθερία, όπου συζητεί κι’ απορρίπτει με διαλεκτική οξύνοια κάθε τι που είναι περιορισμός, δέσμευσις  και τύχη, και όμως, παρ’ όλα αυτά δεν μπορεί να  ελευθερωθεί απ’ την διάσπασι και το σχίσμα, που επικρατεί στην σκέψι του και στην θέλησί του, και παραμένει ο αιχμάλωτος του ίδιου του εαυτού του!  Αντιθέτως, το κήρυγμα του Αποστόλου για την ελευθερία είναι «ένας ύμνος στην αυτοκυριαρχία του Θεού», που μας δημιούργησε ένα αντικειμενικό, αιώνιο βασίλειο ελευθερίας «εν Χριστώ».  Επομένως ο Παύλος  με τον Χριστό, μετέχει σ’ έναν  ανώτερο κόσμο, που του δίνει τη δύναμι χωρίς επιφυλάξεις, ν’ αναγνωρίζει την πίεσι των εξωτερικών περιστάσεων που τον προορίζουν, και, μολαταύτα, να κατορθώνει να τις υπερνικά εντελώς.  Η χριστιανική ελευθερία, που διδάσκει ο Παύλος, κατευθύνει τον άνθρωπο σε μία ανήκουστη δραστηριότητα, και τον τοποθετεί σε μια υγιά αντίθεσι μεταξύ των τυφλών δυνάμεων της  μοίρας, του αιώνος τούτου, και των δυνάμεων του μέλλοντος.  Το κήρυγμα του Επικτήτου για την ελευθερία καταλήγει στην, από κόπωσι, υποταγή του ανθρώπου, που βασίζεται μόνο στον εαυτό του κι είναι αιχμάλωτος του εγώ του. Η βασική διαφορά, κατά ον Παύλο, βρίσκεται στο γεγονός ότι το να γίνεις ελεύθερος επιτυγχάνεται με το ν’ αγκαλιάσεις την ελευθερία που έχει κερδίσει ο Χριστός’    κατά τον Επίκτητο, η ελευθερία επιτυγχάνεται σαν μια βασανιστική αυτοαπελευθέρωσις με τη γνώσι, την διόρθωσι σφαλερών αντιλήψεων, με το τεχνητό κλείσιμο των ματιών μπροστά στη σκληρή πραγματικότητα.  Η χριστιανική ελευθερία είναι απελευθέρωσις απ’ το εγώ και σύνδεσις με τον Θεό (religio), η αυτόνομη ελευθερία της Στοάς και του μοντέρνου ανθρώπου είναι υποδούλωσις στο ίδιο αυτοκυρίαρχο, και όμως τόσο δυστυχισμένο, αυταρχικό, πλανερό εγώ.     

JOSEPH HOLZNER “ΠΑΥΛΟΣ” Εκδ. ΔΑΜΑΣΚΟΣ