Αυτές τις μέρες διάβασα και εργάσθηκα, προετοιμαζόμενος για μιά σειρά μαθημάτων – η Λειτουργία  του Θανάτου.  Στην αρχή, το θέμα φαινόταν μάλλον εύκολο και βατό, αλλά κατόπιν περιεπλάκη και βάθυνε.  Ο θάνατος  βρίσκεται στο κέντρο της θρησκείας και του πολιτισμού, και η στάση μας απέναντι στον θάνατο προσδιορίζει τη στάση μας απέναντι στη ζωή.  Κάθε άρνηση του θανάτου απλώς αυξάνει  τη νεύρωση  (αθανασία)  όπως κάνει και η αποδοχή του ( ασκητισμός, άρνηση της σάρκας).  Μόνο η νίκη κατά του θανάτου είναι απάντηση, και προϋποθέτει την υπέρβαση και των δύο, της άρνησης και της αποδοχής – « ο  θάνατος κατεπόθη εις νίκος».  Το ερώτημα είναι «ποιά είναι αυτή  η νίκη ;»  Αρκετά συχνά λησμονούμε την απάντηση.  Γι΄αυτό παραμένουμε αβοήθητοι όταν ασχολούμαστε με τον θάνατο.  Ο θάνατος αποκαλύπτει – πρέπει να αποκαλύπτει – το νόημα όχι του θανάτου, αλλά της ζωής.  Η ζωή δεν πρέπει να είναι μιά προετοιμασία για τον θάνατο, αλλά μιά νίκη επί του θανάτου, έτσι ώστε ο θάνατος να γίνεται θρίαμβος της ζωής, εν Χριστώ.   Διδάσκουμε για τη ζωή χωρίς να την αναφέρουμε στον θάνατο, και για το θάνατο σαν να είναι κάτι άσχετο πρός τη ζωή.  Ο Χριστιανισμός, όταν βλέπει τη ζωή μόνο ως μιά προετοιμασά για τον θάνατο, κάνει τη ζωή δίχως σημασία  και υποβαθμίζει τον θάνατο σ’ έναν «άλλο κόσμο», που δεν υπάρχει, επειδή ο Θεός δημιούργησε μόνο έναν κόσμο, μιά ζωή.  Κάνει τον  Χριστιανισμό και τον θάνατο να χάνουν τη σημασία τους ως νίκη.  Δεν λύνει το πρόβλημα της  νεύρωσης του θανάτου.  Το ενδιαφέρον μας για τη μοίρα των νεκρών πέρα από τον τάφο, καθιστά καθιστά τη χριστιανική εσχατολογία δίχως νόημα.  Η Εκκλησία δεν εύχεται για τούς νεκρούς.  Είναι (πρέπει να είναι) η συνεχής Ανάστασή τους, επειδή η Εκκλησία είναι η ζωή μέσα στο θάνατο, η νίκη επί του θανάτου, η καθολική Ανάσταση.

        «Να συμβιβαστείς με τον θάνατο ...» . Στην ηλικία των 53 ετών, είναι καιρός να σκεφτώ τον θάνατο, να τον συμπεριλάβω ως κορωνίδα στο όραμα της ζωής, ως τελείωση και νοηματοδότηση των πάντων.  Αυτό το όραμα της ζωής περισσότερο το αισθάνομαι παρά μπορώ να το εκφράσω με λόγια, αλλά είναι ένα όραμα με το οποίο ζω στίς καλύτερες στιγμές της ζωής μου.

        Τι είναι αυτό πού εξαφανίζεται με τον θάνατο ; Η εμπειρία της ασχήμιας αυτού του κόσμου, του κακού, της ρευστότητος του χρόνου.  Αυτό πού μένει είναι η ομορφιά που χαροποιεί και ταυτόχρονα θλίβει την καρδιά. «Ειρήνη».  Η ειρήνη του Σαββάτου, η οποία διανοίγει την πληρότητα και την τελείωση της Δημιουργίας.  Η ειρήνη τού Θεού.  Όχι του θανάτου, αλλά της ζωής στην πληρότητά της, στην αιώνια κατοχή της. 

“The journals of Father Alexander Schmemann”, «Ημερολόγιο π. Αλεξάνδρου Σμέμαν» εκδ. Ακρίτας