Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ 

                                                                       1

        «Ο άνθρωπος είναι αυτό που τρώει» ((“Der Mensch ist was er isst”).  Με τη ρήση αυτή ο Γερμανός ματεριαλιστής φιλόσοφος Feuerbach νόμισε ότι έβαλε τέλος σε όλες τις «ιδεαλιστικές» θωρίες σχετικά με την ανθρώπινη φύση. Στη πραγματικότητα διατύπωνε, δίχως νατο ξέρει, την πιό θρησκευτική αντίληψη που υπάρχει για τον άνθρωπο. Γιατί πολύ πρίν από τον Feuerebach ο ίδιος ορισμός για τον άνθρωπο είχε δοθεί απο τη Βίβλο.   Στη βιβλική  διήγηση της Δημιουργίας ο άνθρωπος παρουσιάζεται πρώτα από μόλα σαν ένα ον που πεινάει και ο κόσμος είναι η τροφή του.  Αμέσως ύστερα από την οδηγία που αφήνει στούς ανθρώπους να πληθύνονται και να κατακυριέψουν τη γή ο Θεός, σύμφωνα με το συγγραφέα του πρώτου κεφαλαίου της Γένεσης,τούς παραγγέλνει να φάνε από τη γή.  Ιδού δέδωκα υμίν πάντα χόρτον σπόριμον ... και πάν ξύλον, ο έχει εν εαυτώ καρπόν σπέρματος σπόριμον, υμίν έσται εις βρώσιν ...  Ο άνθρωπος πρέπει να φάει για να ζήσει, πρέπει να βάλει τον κόσμο μέσα στο κορμί του και να τον μετασχηματίσει σε άνθρωπο, σε σάρκα και αίμα.  Πραγματικά ο άνθρωπος είναι αυτό πού τρώει και ολόκληρος οκόσμος παρουσιάζεται για τον άνθρωπο σαν ένα τραπέζι από ένα γενικό συμπόσιο.  Και η εικόνα αυτή του συμποσίου παραμένει σε ολόκληρη τη Βίβλο η κεντρική εικόνα της ζωής.  Είναι η εικόνα της ζωής στην πρωταρχή της, η εικόνα της ζωής στο τέλος της και στην πλήρωσή της : ... ίνα εσθίετε και πίνητε επί της τραπέζης μου εν τη Βασιλεία μου.

        Αρχίζω με αυτό το δευτερότερο φαινομενικά θέμα της τροφής –δευτερότερο από τη σκοπιά των μεγάλων «θρησκευτικών» προβλημάτων του καιρού μας – γιατί αποκλειστικός σκοπός της μελέτης αυτής είναι να απαντήσει, αν ακόμα γίνεται, στο ρώτημα : Γιά ποιά ζωή μιλάμε, ποιά ζωή κηρύχνομε, ανακηρύχνουμε και αναγγέλλομε όταν ως Χριστιανοί ομολογούμε πως ο Χριστός θανατώθηκε για να ζήσει ο κόσμος ;  Ποιά ζωή είναι ταυτόχρονα και πρόθεση και αρχή και σκοπός της χριστιανικής αποστολής ;

        Οι τρεχάμενες απαντήσεις ακολουθούν δύο γενικά σχήματα.  Υπάρχουν ανάμεσά μας εκείνοι για τούς οποίους η ζωή, όταν την συζητάνε από τη θρησκευτική άποψη, σημαίνει θρησκευτική ζωή.  Και θρησκευτική αυτή ζωή αποτελεί μονάχη της έναν κόσμο πού υπάρχει ξεχωριστά από τον κοσμκό κόσμο και τη ζωή του.  Είναι  ο κόσμος της «πνευματικότητας» που φαίνεται να αποκτάει στις μέρες μας όλο και περισσότερη δημοτικότητα.  Ακόμα και οι προθήκες των βιβλιοπωλείων στα αεροδρόμα είναι γεμάτες με ανθολογίες από μυστικά συγγράματα.  ‘Ενας από τούς τίτλους που πρόσεξα ήταν «Βασικός Μυστικισμός» (Basic Mysticism”) ή «Στοιχεία Μυστικισμού».  Χαμένος  και σαστισμένος  μέσα στο θόρυβο,τη βιασύνη και τις απογοητεύσεις της «ζωής», ο άνθρωπος εύκολα αποδέχεται την πρόσκληση να μπει στα άδυτα της ψυχής του και να ανακαλύψει εκεί μια άλλη ζωή, να απολαύσει ένα «πνευματικό συμπόσιο» γεμάτο άφθονη πνευματική τροφή.  Η πνευματική αυτή τροφή θα τον βοηθήσει.  Θα τον βοηθήσει να αποκαταστήσει τη γαλήνη του νού του, να υπομείνει την άλλη – «κοσμκή» («secular») – ζωή, να αποδεχτεί τις πίκρες της, να ζήσει μια ατόφια και πιό ευλαβητική ζωή, να «χαμογελάει» με έναν τρόπο βαθιά θρησκευτικό.  Και έτσι αποστολή σημαίνει στην περίπτωση τούτη, να προσεταιρίζεσαι ανθρώπους στην «πνευματική» αυτή ζωή,να τούς κάνεις θρησκευτικούς ανθρώπους.

        Μέσα στο γενικό τούτο σχήμα υπάρχει μιά μεγάλη ποικιλία από σημασίες και ακόμα από θεολογίες, αρχίζοντας από τη  λαϊκή αναγέννηση ως το ενδιαφέρον των γραμματισμένων για τις αποκρυφικές (esoteric) μυστικές διδασκαλίες.  Αλλά το αποτέλεσμα είναι το ίδιο : η «θρησκευτική» ζωή κάνει την κοσμκή – τη ζωή του φαγητού και του πιοτού – δίχως βάση, της στερεί κάθε νόημα πραγματικό.  Την κάνει ένα γύμνασμα ευσέβειας και υπομονής.  Και όσο πιό πνευματικό είναι το «θρησκευτικό συμπόσιο» τόσο πιό κοσμικές και υλικές γίνονται οι φωτινές επιγραφές με τα ΤΡΩΤΕ και ΠΙΝΕΤΕ  που διαβάζουμε στούς μεγάλους αυτοκινητόδρομους.

        Υπάρχουν όμως και αυτοί για τούς οποίους η διαβεβαίωση  πως ο Χριστός θυσιάστηκε «για να ζήσει ο κόσμος» ή υπέρ της τού κόσμου ζωής φαίνεται φυσικό να σημαίνει «για να ζήσει καλύτερα ο κόσμος» ή «υπέρ της καλύτερης του κόσμου ζωής». Οι οπαδοί της δράσης είναι το αντίβαρο των «πνευματικών». Βέβαια σήμερα βρισκόμαστε μακριά από την απλή αισιοδοξία και ευφορία τού «Κοινωνικού Ευαγγελίου». ‘Ολα τα επακόλουθα του Υπαρξισμού με τις αγωνίες του, της νεο-Ορθοδοξίας με την απαισιόδοξη και ρεαλιστική  άποψη της Ιστορίας, τα έχουμε αφομιώσει και τούς έχουμε δώσει την ανάλογη προσοχή.  Η θεμελιακή όμως πίστη πως ο Χριστιανισμός είναι πρώτα από όλα δράση έχει μείνει ατόφια και απόχτησε πραγματικά καινούργια δύναμη.  Από την άποψη αυτή ο Χριστιανισμός φανερά έχασε τον κόσμο. Και ο κόσμος πρέπει να ξανακερδηθεί.  Η χριστιανική αποστολή συνεπόμενα πρέπει να προλάβει τη ζωή που παραστάτησαε. Τον άνθρωπο πού «τρώει» και «πίνει» τον παίρνουμε ολότελα στα σοβαρά, σχεδόν πολύ στα σοβαρά.  Αποτελεί ουσιαστκά το αποκλειστκό αντικείμενο της χριστιανικής δράσης  και ολοένα μας καλούν να μετανιώσομε για τον υπερβολικό καιρό πού ξοδέψαμε στη θεωρία και στη λατρεία, στη σιωπή και στη λετουργία, για το ότι δεν απασχοληθήκαμε αρκετά με τα κοινωνικά, πολιτικά, οικονομκά, φυλετικά και όλα τα άλλα προβλήματα της πραγματκής ζωής.  Δίπλα στα βιβλία για το μυστικισμό και την πνευματκότητα έχομε βιβλία γα τη «Θρησκεία και Ζωή» (Κονωνία ή Πολεοδομία, ή Φύλο(Sex)…).  Και όμως το βασικό ρώτημα μένει αναπάντητο : Ποιά είναι αυτή η ζωή που πρέπει να κερδίσομε για το Χριστό και να την κάνομε χριστιανική ; Ποιός είναι, με άλλα λόγια. Ο τελικός σκοπός  όλης αυτής της πράξης και της δράσης ;

        Ας υποθέσουμε πως φτάσαμε τον ένα τουλάχιστο από τους πραχτικούς αυτούς στόχους, ας υποθέσομε πώς «κερδίσαμε» -και τι με αυτό ; Το ρώτημα φαίνεται απλοϊκό, κανένας όμως δεν μπορεί πραγματικά να δρα και να πράττει δίχως να γνωρίζει, όχι μόνο το νόημα της δράσης, αλλά και το νόημα της ίδιας της ζωής στο όνομα της οποίας δρά.  Τρώμε και πίνομε, αγωνιζόμαστε για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη, ώστε να είμαστε ζωντανοί, να έχομε την πληρότητα της ζωής.  Αλλά τι είναι αυτή η ζωή ;  Ποιά είναι η ζωή της ζωής ;  Ποιό ειναι το περιεχόμενο της αιώνιας ζωής ;  Σε κάποιο τελειωτικό σημείο, σε κάποια τελευταία ανάλυση αναπόφευκτα ανακαλύπτομε πως η δράση καθαυτή και από μοναχή της δεν έχει νόημα.  Όταν όλες οι επιτροπές συμπληρώσουν το έργο τους, όταν μοιράσομε όλα τα χαρτιά με τις οδηγίες και πετύχουμε όλους τούς πραχτικούς στόχους, πρέπει να ακολουθήσει μιά τέλεια χαρά.  Χαρά για ποιό πράγμα ;  Αν δεν ξέρομε (για ποιό πράγμα), θα παραμένει πάντα η ίδια διχοτόμηση ανάμεσα θρησκεία και ζωή, που αναφέραμε σχετικά με την Πνευματική λύση.  Είτε «πνευματοποιούμε» τη ζωή μας είτε «κοσμικοποιούμε» τη θρησκεία μας είτε καλούμε ανθρώπους σε πνευματικό συμπόσιο ή απλά και μόνο ανταμώνομε μαζί τους σε κοσμικό συμπόσιο  – την πραγματική ζωή του κόσμου, για την οποία ειπώθηκε πως ο θεός έδωσε τον Μονογενή Του, δεν μπορούμε να την συλλάβομε θρησκευτικά και απομένει απελπιστικά μακριά μας.

Alexander Schmemann, “For the life and the World” εκδ. Δόμος