Το μυστήριο της  θείας Οικονομίας αποκαλύπτεται στην ιστορία επειδή απέτυχε ο άνθρωπος να οδηγήσει την κτίση στον Υιό και Λόγο του Θεού που. Και ονομάζουμε μυστήριο της Οικονομίας την αντίστροφη κίνηση, την κίνηση που γίνεται από τον Θεό προς τον κόσμο, για να έρθει πλέον ο Υιός και Λόγος του Θεού να ενωθεί με την κτίση. Για να το κάνει αυτό ο Υιός και Λόγος του Θεού πρέπει να γίνει  άνθρωπος. Δεν υπάρχει άλλη δυνατότητα ενθέωσης  της κτίσης. Πρέπει να λάβει την ύλη της κτίσεως. Και το μόνο ον διά του οποίου μπορεί να λάβει την ύλη της κτίσεως -και της αόρατης και της ορατής, και της πνευματικής και της υλικής- είναι ο άνθρωπος, γιατί είναι το ον το οποίο μετέχει και της αοράτου και της ορατής κτίσεως, και της πνευματικής και της υλικής φύσεως. Αυτή λοιπόν η κίνηση της κενώσεως του Υιού προς τον κόσμο ονομάζεται «μυστήριον της θείας Οικονομίας».

Μόνο και μόνο για την καλύτερη διασάφηση του θέματος που συζητάμε, θα μπορούσαμε ίσως να θέσουμε δύο υποθετικά ερωτήματα. Τί θα γινόταν αν ο άνθρωπος δεν αποτύγχανε ; Θα ενανθρωπούσε τότε ο Υιός ; Οι Πατέρες απαντούν, ναι, συμπληρώνοντας ότι τότε δεν θα μιλούσαμε για ενανθρώπιση του Λόγου αλλά για την ενθέωση του ανθρώπου.  Και στις δύο περιπτώσεις θα είχαμε ένωση του κτιστού με το άκτιστο στο πρόσωπο του Υιού. Η ενανθρώπιση λοιπόν δεν γίνεται επειδή απέτυχε ο άνθρωπος. Η ενανθρώπιση γίνεται επειδή ο άνθρωπος δεν προσκόμισε την κτίση ενθεωμένη στον Υιό του Πατρός. Δεν είναι η αιτία της ενανθρωπήσεως  η πτώση του ανθρώπου- η ενανθρώπιση του Υιού (ή η ενθέωση του ανθρώπου) θα γινόταν ούτως η άλλως. Αυτό που διαφέρει είναι ο τρόπος της ενανθρωπήσεως. Υπήρξε αυτός ο τρόπος, επειδή υπήρξε η αποτυχία.  Αν ο άνθρωπος δεν αποτύγχανε, η ενανθρώπιση θα γινόταν ούτως ή άλλως, αλλά θα γινόταν με άλλον τρόπο.

Το δεύτερο υποθετικό ερώτημα που θα μπορούσαμε να θέσουμε, είναι γιατί ο Θεός, που δημιουργεί εκ του μηδενός τον κόσμο, δεν εισάγει μέσα στην κτίση δυνάμεις αποτρεπτικές της αποτυχίας. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό υπάρχει στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη, αλλά  και στην πατερική θεολογία: η ενθέωση είναι συνδεδεμένη με την ελεύθερη κίνηση, με την ελευθερία. Η ύπαρξη της αγάπης, ο τρόπος υπάρξεως των όντων ως αγάπη, δεν επιτρέπει τη μηχανιστική τελειοποίηση της δημιουργίας. Επειδή υπάρχει αυτή η αγάπη και επειδή η αγάπη -ξαναλέω- είναι τρόπος υπάρξεως και δεν είναι μια ηθική δύναμη, γι’ αυτό υπάρχει και η ελευθερία. Αυτό που δημιουργείται από τον Θεό καλείται  να θέλει να ενωθεί μαζί του.  Εμφυτεύεται μέσα στον άνθρωπο η δυνατότητα να πει όχι, ή να πει ναι στη σχέση του με τον Θεό. Και ο άνθρωπος μέσα από τη σύγχυση της φύσεως του λέει «όχι» σ΄ αυτή την ένωση. Αλλά, επαναλαμβάνω, τα ερωτήματα αυτά είναι υποθετικά, και κανονικά δεν μπορούν να τεθούν παρά μόνο ως ερωτήσεις εργασίας που μας βοηθούν στην καλύτερη διασάφηση των όσων λέμε.

Δημήτρης Μαυρόπουλος, ΔΙΕΡΧΟΜΕΝΟΙ ΔΙΑ ΤΟΥ ΝΑΟΥ, Εκδ. Αρμός